دزفول- خانه تاریخی «شاهرکنی» یکی از بناهای ارزشمند ملی و گنجینه ای از نقوش آجری در بافت تاریخی دزفول است که نیازمند توجه ملی ازسوی متولیان است‌ در حالیکه اکنون وضع مناسبی ندارد.

خبرگزاری مهر، گروه استان ها - رویا رجبی: دزفول، دیار خانه های قدیمی است و یکی از پایتخت های معماری و شکوه هنر ایرانی- اسلامی است. معماری در دزفول آدمی را با دنیایی از ظرافت ها و زیبایی ها آشنا می کند که شاید همانند آن در کمتر جایی ازاین مرز و بوم وجود داشته باشد. بافت تاریخی دزفول که تلاقی فرهنگ و تاریخ مردمان این دیار کهن است، شامل ۲۸ محله قدیمی و در هم تنیده است که تزئینات معماری بی نظیر آن، دزفول را به «شهر آجری» معروف کرده است. در محدوده بافت تاریخی دزفول بیش از ۱۴۰ اثر تاریخی ثبت ملی شده شامل مسجد، حمام، گذر و بقعه وجود دارد.

علاوه بر ساباط ها، حمام ها، گذرها و مساجد و سایر اماکن تاریخی موجود در بافت، خانه های تاریخی که به نام صاحبان بنا ازدوره های گذشته در این بافت به جای مانده هر کدام به تنهایی دارای ارزش فرهنگی، مذهبی و تاریخی هستند.

وجود بیش از ۱۰۰ خانه تاریخی همچون خانه تیزنو، قلمبر و قلمبر ۱ و ۲، مستوفی، محسنی، قصاب، معزی، سهرابی، گلچین، نیلساز، مهدوی، سیدصدر، کلک چی، جوکار، قلق چی، سعادت، ضیایی و صنیعی سبب شده تا بافت تاریخی دزفول نسبت به سایر آثار و مجموعه های تاریخی این شهرستان متمایز باشد به طوری که دزفول با برخورداری از این خانه ها، می تواند به عنوان یک شهر توریستی با ردپایی از گذشته های زیبای معماری این مرز وبوم به جهانیان معرفی شود.
این خانه های تاریخی به عنوان ظرفیتی منحصربه فرد در قالب بافت تاریخی دزفول قرار گرفته اند به گونه ای که باوجود تمام تغییراتی که در چهره شهرهای امروزی پدید آمده اما بافت قدیم و کهن این شهرستان همچنان حکایت زیبایی از معماری ایرانی- اسلامی را روایت می کند.

بی توجهی متولیان ادامه دارد

کم توجهی و بعضا بی توجهی متولیان میراث فرهنگی شهرستان و استان به برخی آثار تاریخی و فرهنگی در خطر نابودی در چند سال اخیر و بیان جملات تکراری و دم زدن از نبود اعتبارات برای سبک کردن بار هجمه ها، دل دوستداران میراث فرهنگی را به درد آورده است به گونه ای که بدون اغراق باید گفت این بی توجهی ها به تخریب و آسیب دیدگی آثار و بناهای تاریخی موجود در استان و به ویژه دزفول که نوعی بی توجهی به پیشینه و هویت شهرستان محسوب می شود، مدتهاست که به یک بحران جدی تبدیل شده، بحرانی که گویا بسیار غریب است.
واقعیت این است که بی سرپناهی خانه های تاریخی دزفول هرروز خطر ریزش این برگ های تاریخی را بیشتر می کند.

خبرگزاری مهر از چندوقت گذشته تاکنون در گزارش های متعددی به بیان وضعیت برخی از این خانه های تاریخی شهر آجری دزفول پرداخته است. یکی دیگر ازاین بناها، خانه تاریخی شاهرکنی است که با وجود برخورداری از ظرفیت و زیبایی های عظیم، سایه بی توجهی و ویرانی  همانند بسیاری از خانه های تاریخی بافت کهن دزفول بر سر آن سنگینی می کند.

بافتی تاریخی با قدمت هزارساله

در همین رابطه عضو انجمن دوستداران و پژوهشگران شهرستان دزفول در گفت و گو با خبرنگار مهر اظهار می کند: بافت تاریخی شهر دزفول یکی از سرمایه های ملی و ارزشمند در جنوب کشور است که  با قدمتی بیش از هزار سال و پشتوانه تمدنی چند هزار ساله منطقه در مرکز شهر و در کنار رودخانه دز شکل گرفته است
نجمه مورث نوری می افزاید: خانه های قدیمی بزرگ و باشکوه از جمله عناصری هستند که به زیبایی در محلات ۲۸ گانه این شهر بنا شده اند که هر کدام با معماری زیبا و اصیل خود نشان از هویت تاریخی شهر دزفول را دارند.

وی تصریح می کند: خانه تاریخی شاهرکنی یکی از آثار ثبت ملی بافت تاریخی دزفول است که بر اساس شواهد بنا قدمت این خانه به دوره قاجاریه  می رسد.

عضو انجمن دزپارس ادامه می دهد: دلیل نام گذاری این اثر، نام مالک قبلی آن است.

موقعیت قرارگیری بنای شاهرکنی

مورث نوری توضیح می دهد: این بنای باشکوه از نظر موقعیت قرارگیری در خیابان طالقانی بین خیابان امام خمینی و مانده نژاد کوچه ۱۷ شهریور واقع شده است.

وی با بیان اینکه مالکیت بنا به صورت خصوصی و ورثه ای بوده و کاربری بنا در گذشته مسکونی بوده است، می گوید: مساحت آن به ۴۳۵ متر می رسد ضمن اینکه به دلیل آجرکاری های بی نظیر و معماری خاص آن، خانه شاهرکنی در آبان ماه سال ۱۳۸۶ با شماره ۲۰۱۴۰ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

مورث نوری عنوان می کند: از جمله مشخصات خانه شاهرکنی یک طبقه بودن بنا و دارا بودن حیاط مرکزی و طاق های متنوع آجری شامل طاق های پنج و هفت و هلالی است. سردر، هشتی و دالان این بنا در اثر اصابت موشک در جنگ تحمیلی تخریب شده است.
این عضو انجمن دوستداران و پژوهشگران شهرستان دزفول همچنین یادآورمی شود: کشیدگی بنا در راستای شرقی، غربی بوده و تقریباً در تمام جهات دارای ساخت و ساز معماری است ضمن اینکه فضاهای قابل سکونت بیشتر در جبهه شرقی احداث شده اند در دیگر جبهه ها نیز فضاهای با فاصله ای مناسب از فضاهای مسکونی بنا شده است.

وجود تزئینات آجری زیبا

مورث نوری یکی دیگر از قابلیت های این خانه تاریخی را وجود ایجاد ایوان برمی شمرد که در جلوی اتاق ها از تابش مستقیم نور خورشید به آنها جلوگیری می کند.

وی تزئینات آجری متنوع و زیبارا از دیگر ویژگی های خاص معماری خانه تاریخی شاهرکنی دزفول عنوان می کند و می افزاید: این ویژگی در نماهای داخلی بنا مشهود است.

نبود رویکرد مرمتی در بنای شاهرکنی

این فعال میراث فرهنگی با اشاره به اینکه در معماری بومی منطقه دزفول آجر «۳×۲۰×۲۰» عمده ترین مصالح به وجود آورنده یک بنا است، توضیح می دهد: معمار با کارگذاردن آن به شیوه های مختلف چه در شالوده بنا و چه در تزئینات آن مجموعه زیبایی از انواع طاق و قوس ها و تزئینات آجری خلق می کرده است بدین ترتیب نمونه زیبا و بی بدیلی از این آجرکاری ها با اشکالی که مشابه آن در بناهای دیگر دیده نشده در نماهای داخلی  بنای شاهرکنی خودنمائی می کند.

مورث نوری  اظهار می کند: با توجه به قدمت بالای بنا، این اثر در طول عمر خود نیازمند مرمت بوده که به دلیل نبود رویکرد مرمتی و آموزش های لازم در بافت تاریخی دزفول دخل و تصرف ها و تعمیراتی غیر اصولی در دهه های اخیر انجام شده است با این همه بنا از ایستایی مناسب برخوردار بوده و چهره بنا هویت و اصالت سنتی خود را از دست نداده است اما تزئینات آجری آن دچار آسیب جدی شده اند.
وی اضافه می کند: بنای مذکور دو حیاط اندرونی و بیرونی داشته است که اندرونی آن نیز در اثر اصابت موشک از بین رفته است. بنا دارای شوادان و دو شبستان  بسیار زیبا است که به دلیل عدم توجه لازم، قسمت های اندرونی در یکی از شبستان ها تخریب شده است.

خانه شاهرکنی نیازمند توجه جدی است

عضو انجمن دوستداران و پژوهشگران شهرستان دزفول هشدار می دهد: بنای خانه شاهرکنی به دلیل قدمت زیاد دچار آسیب هایی شده به گونه ای که در قسمت دالان ورودی بنا به دلیل استفاده ساکنان از آن به عنوان محل شست و شو و نظافت خطر رطوبت زدگی را احساس می کند. یکی از دیوار ها نیز در اثر نفوذ رطوبت دچار آسیب و ریزش لایه های کاهگل و سفیدکاری روی آن شده است.

مورث نوری با بیان اینکه بام بنا نیز نیازمند توجه و رسیدگی جدی است، عنوان می کند: در غیر این صورت به ایستائی بنا در سالهای آتی ضربه خواهد زد.

آجرکاری های بنا در حال ریزش است
وی در ادامه می گوید: به دلیل عدم توجه و رسیدگی، تزئینات بنا نیز که جزو منحصر به فردترین آجرکاری های بافت تاریخی دزفول بوده نیز در سال های اخیر تخریب شده و فرو ریخته است.
عضو انجمن دوستداران و پژوهشگران دزفول پیشنهاد می دهد: شایسته است که این اثر ملی با معماری خاص و کم نظیر خود توسط سازمان ها و نهادهای مربوطه مورد حمایت قرار گیرد و با اختصاص دادن بودجه لازم جهت بهسازی و مرمت آن این بنای ویژه را برای نسل های آینده حفظ کنند.

به گزارش مهر، در این سالها شاهد هستیم که در شهرهایی همچون کاشان، اصفهان و تبریز، خانه های تاریخی با دید مثبت مسئولان متولی و ورود بخش خصوصی به هتل، سفره خانه، رستوران، نگارخانه، آتلیه سنتی و یا مرکز فرهنگی تبدیل شده اند و موجب تحول شگرف در حوزه گردشگری این شهرها و به طبع شکوفایی اقتصادی و اشتغالزایی شده اند این در حالی است که شهرستان دزفول با وجود این همه گنجینه منحصربه فردی که در خود دارد و با وجود  اصرارها، انتقادها و پیشنهادهای مکرر و همیشگی انجمن های مردم نهاد به ویژه انجمن دوستداران وپژوهشگران شهرستان دزفول، تاکنون از اجرای چنین طرح هایی بی نصیب بوده گویا مسئولان آنقدر به بیان بهانه هایی نظیر کمبود اعتبار عادت کرده اند که به کلی از ظرفیت بخش خصوصی و دعوت آنها برای رونق گردشگری دزفول غافل شده اند.

در حالی که به عنوان مثال همین خانه شاهرکنی با توجه به متراژ بالای آن می تواند به عنوان مهمانخانه سنتی برای پذیرایی از گردشگران و یا مرکز فرهنگی مورد استفاده قراربگیرد و یا سایر خانه های تاریخی بافت کهن دزفول که هرکدامشان با توجه به موقعیت قرارگیری، متراژ و ظاهرشان می توانند به عنوان مراکز سنتی و گردشگری شهرستان مورد استفاده قرار گیرند.

به هرحال امید است در آینده نزدیک شاهد توجهات بیشتر به ظرفیت های تاریخی و گردشگری دزفول از سوی متولیان امر باشیم موضوعی که قطعا فواید زیاد آن به ویژه در بحث سرمایه گذاری، و جذب گردشگر و به طبع اجرای پروژه های پرسود و اشتغالزا، نه تنها در دزفول بلکه عاید تمام استان خواهد شد.

دزفول - خانه تاریخی «ضیایی» یکی از بناهای ارزشمند ملی و گنجینه ای از نقوش آجری در بافت تاریخی دزفول است که بر اثر بی توجهی متولیان روبه نابودی است.

خبرگزاری مهر – گروه استان‌ها - رویا رجبی: بافت تاریخی دزفول که تلاقی فرهنگ و تاریخ مردمان این دیار کهن است، شامل ۲۸ محله قدیمی و در هم تنیده است که تزئینات معماری بی نظیر آن، دزفول را به «شهر آجری» معروف کرده است. در محدوده بافت تاریخی دزفول بیش از ۱۴۰ اثر تاریخی ثبت ملی شده شامل مسجد، حمام، گذر و بقعه وجود دارد.

علاوه بر ساباط ها، حمام ها، گذرها و مساجد و سایر اماکن تاریخی موجود در بافت، خانه های تاریخی معروفی نیز به نام صاحبان بنا ازدوره های گذشته در این بافت به جای مانده که هر کدام به تنهایی دارای ارزش فرهنگی، مذهبی و تاریخی هستند.
وجود چنین خانه های تاریخی همچون خانه تیزنو، قلمبر و قلمبر۱ و ۲، مستوفی، محسنی، قصاب، معزی، سهرابی، گلچین، نیلساز، مهدوی، سیدصدر، کلک چی، جوکار، قلق چی، سعادت و صنیعی سبب شده تا بافت تاریخی دزفول نسبت به سایر آثار و مجموعه های تاریخی این شهرستان متمایز باشد.

بحران بی توجهی به پیشینه تاریخی
کم توجهی و بعضا بی توجهی متولیان میراث فرهنگی شهرستان و استان به برخی آثار تاریخی و فرهنگی در خطر نابودی در چند سال اخیر و بیان جملات تکراری و دم زدن از نبود اعتبارات برای سبک کردن بار هجمه ها، دل دوستداران میراث فرهنگی را به درد آورده است به گونه ای که بدون اغراق باید گفت این بی توجهی ها به تخریب و آسیب دیدگی آثار و بناهای تاریخی موجود در استان و به ویژه دزفول که نوعی بی توجهی به پیشینه و هویت شهرستان محسوب می شود، مدتهاست که به یک بحران جدی تبدیل شده، بحرانی که گویا بسیار غریب است.

اقدامات انگشت شمار برای بهسازی آثار
هر چند در این میان نباید منکر برخی اقدامات بعضا لاک پشتی این نهادهای متولی در بحث بهسازی و مرمت آثار موجود در بافت تاریخی دزفول شد اما حقیقت این است که عدم مدیریت های درست و بعضا بی ثباتی در مدیریت ها موجب شده تا میراث فرهنگی شهرستان دزفول در سال های اخیر همواره با انتقادهای صاحبان نظر در این عرصه مواجه شود، موضوعی که شاید بتواند عزم این متولیان را برای رفع نواقص و کاستی ها جزم کند.

خانه تاریخی «ضیایی»  نیز از جمله بناهای با ارزش و ثبت ملی بافت قدیم دزفول است که با توجه به وضعیت به شدت نامناسب آن از نظر فیزیکی نیازمند احیا و توجه از سوی مسئولان متولی است تا شاید با بهره گیری از ظرفیت های آن بتوان خلاءهای زیادی در حوزه میراث فرهنگی شهرستان را پر کرد.

خانه ای که این روزها با یک ویرانه تفاوت چندانی ندارد هرچند سایر خانه های تاریخی بافت کهن دزفول نیز همانند این بنا در وضعیت مطلوبی قرار ندارند که خبرگزاری مهر از
 چند وقت گذشته تاکنون در گزارش های متعددی به بیان وضعیت برخی از این خانه های تاریخی شهر آجری دزفول پرداخته است.
ارزشمندترین بافت تاریخی کشور

درهمین رابطه عضو انجمن دوستداران و پژوهشگران شهرستان دزفول در گفت و گو با خبرنگار مهر، اظهار می کند: بافت تاریخی شهر دزفول با مساحتی در حدود ۲۴۰ هکتار در حاشیه رود دز را می توان یکی از گسترده ترین و اصولی ترین بافت های تاریخی ایران دانست.
نجمه مورث نوری می افزاید: بافت دزفول یکی از قدیمی ترین و ارزشمندترین بافت های تاریخی کشور است که به دلیل استفاده آجر(خوون چینی) توسط معماران هنرمند این دیار لقب شهر آجری ایران را از آنخود کرده است.
وی ادامه می دهد: پیشینه تاریخی و اصیل دزفول کافی است تا ایرانیان بدانند کشوری به وسعت تاریخ دارند و شهری آجری که خشت به خشت، ریگ به ریگ و لحظه به لحظه آن را به رخ جهانیان می کشند
جاذبه های فراوان در بافت دزفول

عضو انجمن دوستداران و پژوهشگران شهرستان دزفول بیان می کند: بافت قدیمی و ارزشمند دزفول جاذبه های گردشگری و تاریخی زیادی دارد که هر کدام از آنها می تواند به تنهایی جاذبه ای دیدنی برای بازدید گردشگران و دوستداران میراث فرهنگی و تاریخ ایران و جهان باشد.

مورث نوری عنوان می کند: در این بافت زیبا محله مسجد قراردارد که یکی از محله های تاریخی شهردزفول است.

خانه ای تاریخی از زمان قاجار
وی توضیح می دهد: در کوچه های اطراف مسجد جامع دزفول درمقابل عباسیه، خانه تاریخی ضیایی مشاهده می شود که قدمت آن به عهد قاجاریه و بیش از یک صد سال می رسد.
مورث نوری تاکید می کند: علاوه بر اهمیت خانه ضیایی به عنوان یک بنای آجری و باقدمت این بنا در واقع منزل مرحوم ضیایی شاعر و عارف شهر دزفول و در برهه ای از تاریخ نیز منزل یکی از صنعتگران به نام شهر بوده است.

این عضو انجمن دوستداران و پژوهشگران دزفول همچنین می افزاید: خانه ضیایی به دلیل ارزش های  ویژه تاریخی و معماری خود در اسفند سال ۱۳۸۱ به شماره ۷۸۸۸ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
مورث نوری درخصوص ویژگی های این خانه تاریخی نیز می گوید:از جمله ویژگی های خاص خانه ضیایی ساخت آن در دو طبقه است که تاریخ ۱۳۳۸ هجری قمری روی یکی از نماها با آجر نقش بسته است. پلان بنا در حیاط به صورت چهار ضلعی است و با آجرهای فیلپوش در گوشه ها به پلانی هشت ضلعی در طبقه اول می رسیم
وی تصریح می کند: علاوه بر آن سردر ورودی زیبا، هشتی با معماری بی نظیرو تزئینات زیبای آجری در سقف آن حکایت شکوه و ارزش های این بنا  را روایت می کند.

این فعال میراث فرهنگی هشدار می دهد: با تمام این ویژگی ها  اما به دلیل عدم توجه و رسیدگی، امروزه خانه تاریخی ضیایی  تبدیل به یک مخروبه شده است در حالی که با همین وضعیت بحرانی باز هم در گوشه گوشه های آن به زیبایی، اصالت نقوش آجرکاری و کم نظیر معماری شهر آجری دیده میشوند

 متروکه رهاشدن خانه

مورث نوری با بیان اینکه کاربری خانه ضیایی در گذشته به صورت مسکونی بوده است، اظهار می کند: هرچند بنا دارای ارزش خاص معماری است ولی در حال حاضر متروکه رها شده و زندگی در آن جریان ندارد و بعضا به عنوان  انبار مورد استفاده قرار گرفته می شود.
وی می افزاید: بنابراین حفظ و رونق چنین بناهایی می تواند ضمن رونق گردشگری و شکوفایی اقتصادی، زمینه کار آفرینی و رشد فرهنگی جامعه را نیز فراهم کند.

این دوستدار میراث فرهنگی عنوان می کند: با توجه به ویژگی های مذکور و اینکه خانه ضیایی در فهرست آثار ملی ایران قرار دارد شایسته است که هرچه زودتراین بنا مورد توجه مسئولان متولی به ویژه سازمان میراث فرهنگی استان خوزستان و کشور قرار گیرد و با اختصاص بودجه لازم و یا ایجاد زمینه مساعد برای مشارکت و سرمایه گذاری بخش خصوصی، این خانه تاریخی هر چه زودتر مورد بهسازی و مرمت قرار گیرد.
مورث نوری تاکید می کند: خانه تاریخی ضیایی این قابلیت را دارد که به دلیل موقعیت خاص قرار گیری و نزدیکی آن به مرکز شهر و دسترسی آسان به تاسیسات زیربنایی همچون وسایل حمل و نقل شهری، خطوط تاکسی، اتوبوس و پیشینه فرهنگی و تاریخی، پس از مرمت تبدیل به مهمانسرای سنتی، موزه فرهنگی، رستوران، خانه فرهنگ و سایر کاربری های مرتبط با بناهای تاریخی شود.
ه گزارش مهر، امید است در آینده نزدیک شاهد توجه بیشتر به ظرفیت های تاریخی و گردشگری دزفول به ویژه خانه های ثبت ملی و تاریخی بافت کهن دزفول از سوی متولیان امر باشیم موضوعی که قطعا فواید زیاد آن به ویژه در بحث سرمایه گذاری و جذب گردشگر و به طبع اجرای پروژه های پرسود و اشتغالز

دزفول ـ خانه تاریخی قلمبر ۲ یکی از بناهای ارزشمند ملی و گنجینه ای از نقوش آجری در بافت تاریخی دزفول است که بر اثر بی توجهی متولیان در شرایط نامطلوبی قرار دارد.

خبرگزاری مهر، گروه استان ها - رویا رجبی: بافت تاریخی دزفول که تلاقی فرهنگ و تاریخ مردمان این دیار کهن است، شامل ۲۸ محله قدیمی و در هم تنیده است که تزئینات معماری بی نظیر آن، دزفول را به «شهر آجری» معروف کرده است. در محدوده بافت تاریخی دزفول بیش از ۱۴۰ اثر تاریخی ثبت ملی شده شامل مسجد، حمام، گذر و بقعه وجود دارد.

علاوه بر ساباط ها، حمام ها، گذرها و مساجد تاریخی موجود در بافت، خانه های تاریخی معروفی نیز به نام صاحبان بنا از دوره های گذشته در این بافت به جای مانده که هر کدام به تنهایی دارای ارزش فرهنگی، مذهبی و تاریخی هستند.

وجود چنین خانه های تاریخی همچون خانه تیزنو، قلمبر و قلمبر یک، مستوفی، محسنی، قصاب، معزی، سهرابی، گلچین، نیلساز، مهدوی، سیدصدر، کلک چی، جوکار، قلق چی و صنیعی سبب شده تا بافت تاریخی دزفول نسبت به سایر آثار و مجموعه های تاریخی این شهرستان متمایز باشد
بحران بی توجهی به پیشینه تاریخی

کم توجهی و بعضا بی توجهی متولیان میراث فرهنگی شهرستان و استان به برخی آثار تاریخی و فرهنگی و بیان جملات تکراری و دم زدن از نبود اعتبارات برای سبک کردن بار هجمه ها، دل دوستداران میراث فرهنگی را به درد آورده است، به گونه ای که بدون اغراق باید گفت این بی توجهی ها به تخریب و آسیب دیدگی آثار و بناهای تاریخی موجود در استان و به ویژه دزفول که نوعی بی توجهی به پیشینه و هویت شهرستان محسوب می شود، مدتهاست که به یک بحران جدی تبدیل شده، بحرانی که گویا بسیار غریب است
اقدامات لاک پشتی مسئولان متولی


هر چند در این میان نباید منکر برخی اقدامات بعضا لاک پشتی این نهادهای متولی در بحث بهسازی و مرمت آثار موجود در بافت تاریخی دزفول شد اما حقیقت این است که عدم مدیریت درست و بعضا بی ثباتی در مدیریت ها موجب شده تا میراث فرهنگی شهرستان دزفول در سال های اخیر همواره با انتقادهایی در این عرصه مواجه شود، موضوعی که شاید از یک سو بتواند عزم این متولیان را برای رفع نواقص و کاستی ها جزم کند
پویش مردمی حمایت از آثار تاریخی

با وجود تمام این کم مهری ها اما انجمن «دوستداران و پژوهشگران شهرستان دزفول» متشکل ازافراد مختلف و با تحصیلات و مشاغل گوناگون که چند سالی است با هدف مشترک، پاسداری از میراث تاریخی و فرهنگی دزفول تشکیل شده در کنار تمامی اقداماتی که از زمان تشکیل خود در راستای تلاش برای بهبود شرایط آثار تاریخی، معرفی این آثار و دیگر ظرفیت های گردشگری دزفول و ارائه راهکارهای عملی برای بهبود مسائل فرهنگی و اجتماعی شهرستان با برگزاری جلسات و همایش های متعدد، چند صباحی است که برای نشان دادن اهمیت توجه و صیانت از آثار تاریخی شهرستان از جمله نگهداری و توجه به این آثار، کمپینی را نیز با عنوان «حمایت از حفظ و احیای بناهای تاریخی دزفول» تشکیل داده که عمده ترین تمرکز خود را در این پویش مردمی به معرفی و لزوم توجه به خانه های تاریخی موجود در بافت از طریق رسانه های معتبر  و فضاهای مجازی گذاشته تا شاید در کنار بی مهری هایی که نسبت به این آثار صورت گرفته با انتشار این مطالب و ایجاد حساسیت هایی، موجب بالا رفتن درک مسئولان برای توجه بیشتر به آثار تاریخی و فرهنگی باشند.

خانه تاریخی «قلمبر ۲» نیز از جمله بناهای با ارزش و ثبت ملی بافت قدیم دزفول است که به شدت نیازمند احیا و توجه از سوی مسئولان متولی است تا شاید با بهره گیری از ظرفیت های آن بتوان خلاءهای حوزه میراث فرهنگی شهرستان را پر کرد.

خانه ای که این روزها با یک ویرانه تفاوت چندانی ندارد، هر چند سایر خانه های تاریخی بافت کهن دزفول نیز همانند این بنا در وضعیت مطلوبی قرار ندارند که خبرگزاری مهر از چند وقت گذشته تا کنون در گزارش های متعددی به بیان وضعیت برخی از این خانه های تاریخی شهر آجری دزفول پرداخته است
بافت تاریخی؛ گنجینه ای ناشناخته

در همین رابطه عضو انجمن دوستداران و پژوهشگران شهرستان دزفول در گفت وگو با خبرنگار مهر، اظهار می کند: بافت تاریخی دزفول گنجینه‌ای ناشناخته از آثار و ارزش‌های ملی تاریخی است.

«نجمه مورث نوری» می افزاید: یکی از بناهای باشکوه واقع در بافت تاریخی دزفول خانه قدیمی قلمبر ۲ است که این بنا در یکی از محلات تاریخی این شهر به نام «میان دره» قرار گرفته است.

وی تصریح می کند: علت نام‌گذاری این محله به میاندره، قرارگیری در عمق دره‌ای در مجاورت آن است و با توجه به توپوگرافی دره‌ای که در این محله بوده به این نام شهرت یافته است.

مورث نوری عنوان می کند: بناهایی همچون حمام میاندره، خانه قلمبر یک، مسجد تاریخی علی ابن ابی طالب(میان دره)، خانه تاریخی سوزنگر، نخل کلبی خانی، خانه های ارزشمند مردسلطانی، طهرانی و... از جمله آثار موجود در اطراف خانه قلمبر ۲ هستند که بر اهمیت توجه به این بنای ارزشمند تاریخی می افزایند.

ثبت به عنوان اثری ملی

وی، قدمت بنای قلمبر ۲ را مربوط  به دوره قاجاریه بر می شمرد و می گوید: این اثر درسال ۱۳۸۱ به شماره ۷۹۲۲ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

مورث نوری با بیان اینکه این بنا در اختیار خاندان قلمبر است، اضافه می کند: نام‌گذاری این خانه بر اساس نام مالک در زمان به ثبت رسیدن انجام شده است.

متروکه رها شدن خانه قلمبر ۲

عضو انجمن دوستداران و پژوهشگران شهرستان دزفول هشدار می دهد: خانه قلمبر ۲، در سال‌های اخیر به دلیل اینکه به صورت متروکه رها شده و برنامه مشخصی برای حفاظت از آن وجود نداشته دچار فرسودگی شدید شده است.

مورث نوری یادآور می شود: خوشبختانه با توجه به موقعیت خاص قرارگیری آن در بین زنجیره ای از بناهای مهم  و ارزشمند  فصل اول مرمت بنا در سال جاری و با تامین اعتبار از سوی سازمان میراث فرهنگی گردشگری خوزستان انجام شده ولی هنوز این خانه دارای مشکلات سازه ای زیاد است و سقف بسیاری از اتاق ها ریزش کرده است.

افزایش آسیب پذیری خانه تاریخی

وی مجددا هشدار می دهد: با توجه به فرارسیدن فصل سرما و ریزش نزولات جوی، آسیب پذیری این خانه تاریخی بیشتر شده و نیازمند توجه و رسیدگی فوری است تا مبادا به دلیل استحکام کمی که دارد به ورطه نابودی و ویرانی برسد
ویژگی های معماری خانه قلمبر ۲

این عضو انجمن دز پارس در خصوص ویژگی های شاخص معماری خانه قلمبر ۲ ادامه می دهد: این بنا در یک طبقه و به صورت حیات مرکزی است و فضاهای مسکونی و خدماتی پیرامون حیاط قرار گرفته اند.

این بنای یک طبقه ای بر روی شبستان های متعدد و زیبایی ساخته شده و تمامی نماهای داخلی آن با نقوش زیبا و بی نظیر آجری تزئین شده است.

مورث نوری، یکی از ویژگی های منحصر به فرد این خانه تاریخی را شوادانی زیبا و نسبتا وسیع عنوان می کند که به صورت دست کند در دل زمین قرار گرفته و به شوادان خانه های اطراف راه دارد.

وی بیان می کند: این خانه باشکوه همچنین دارای یک دالان ورودی از جبهه غربی و یک هشتی زیبا در جبهه جنوب شرقی است.

مورث نوری در ادامه می گوید: محله میاندره با وجود برخورداری از این بنای باشکوه و مجموعه‌های تاریخی که برخی از آن‌ها نظیر مسجد میاندره، خانه سوزنگر و نخل کلبی خان مرمت شده‌اند و با وجود ظرفیت‌هایی که نیازمند توجه و احیا هستند می‌تواند به یک محله نمونه گردشگری در بافت تاریخی شهر دزفول تبدیل شود.

وی تاکید می کند: انجام این مهم قطعا می تواند عامل مهمی در رونق چرخ صنعت گردشگری استان کهن و با تمدن غنی خوزستان شود.

مورث نوری در پایان یادآور می شود: انجمن دز پارس سالهاست از طریق رسانه ها و فضاهای مجازی از جمله خبرگزاری ها، وبلاگ و سایت ها، نرم افزارهای واتس اپ، کانال های تلگرام واینستاگرام اقدامات زیادی از جمله معرفی آثار تاریخی و فرهنگی شهرستان، ارائه پیشنهادات و تشکیل کمپین هایی برای حفظ و نگهداری از آنها انجام می دهد که مورد استقبال جمعیت بسیار زیادی از شهروندان قرار گرفته که در این میان توجه بسیاری نیز به خانه های تاریخی بافت کهن دزفول شده است.

تبدیل خانه قلمبر ۲ به یک اقامتگاه سنتی

به گزارش مهر، با توجه به موقعیت ویژه‌ای که خانه تاریخی قلمبر۲ دارد و مساحت آن که بالغ بر۴۰۰ متر مربع است این بنا، پتانسیل بالایی برای تبدیل شدن به اقامتگاهی سنتی در دل بافت تاریخی دارد.

از طرف دیگر نیز، نزدیکی این بنا به خیابان امام خمینی به عنوان یکی از شریان های اصلی شهر و از طرف دیگر قرار گرفتن در دل بافت و دارا بودن مغازه‌های سنتی و هم‌جواری با بناهای ارزشمند تاریخی، این بنا را به یک فرصت سرمایه گذاری گردشگری ـ تاریخی تبدیل کرده است.

متأسفانه وضعیت تأثر برانگیز میراث تاریخی و فرهنگی شهرستان دزفول قطعا نشان دهنده کم مهری های میراث فرهنگی استان به بافت تاریخی دزفول است، در صورتی که اگر هر شهر دیگری همانند دزفول از این همه آثار تاریخی ثبت ملی شده با چنین قدمت و ظرفیت هایی برخوردار بود برای حفاظت از بافت آن یک بودجه اختصاصی در نظر گرفته می شد چرا که بازخورد مثبت رسیدگی به این بناها نه تنها عاید شهر بلکه نصیب تمام استان نیز خواهد شد و تمام استان را به یک الگو و منطقه گردشگر پذیر  تبدیل خواهد کرد که این امر با ورود سرمایه های فراوان در زمینه های مختلف رابطه مستقیمی خواهد داشت اما متاسفانه بافت تاریخی دزفول از چنین شانسی بهره نبرده است.

به هر حال امید است در آینده نزدیک شاهد توجهات بیشتر به ظرفیت های تاریخی و گردشگری دزفول از سوی متولیان امر باشیم موضوعی که قطعا فواید زیاد آن به ویژه در بحث سرمایه گذاری و جذب گردشگر و به طبع اجرای پروژه های پرسود و اشتغالزا، نه تنها در دزفول بلکه عاید تمام استان خواهد شد.

    

دزفول ـ بی توجهی به خانه های تاریخی دزفول همچنان ادامه دارد و دراین بین خانه تاریخی «محسنی» نیز به دلیل بی مهری ها با هجوم آسیب ها و سارقان مواجه شده است.

خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها- رویا رجبی: بافت تاریخی دزفول که تلاقی فرهنگ و تاریخ مردمان این دیار کهن است، شامل ۲۸ محله قدیمی و در هم تنیده است که تزئینات معماری بی نظیر آن، دزفول را به «شهر آجری» معروف کرده است. در محدوده بافت تاریخی دزفول بیش از ۱۴۰ اثر تاریخی ثبت ملی شده شامل مسجد، حمام، گذر و بقعه وجود دارد.

علاوه بر ساباط ها، حمام ها، گذرها و مساجد تاریخی موجود در بافت، خانه های تاریخی معروفی نیز به نام صاحبان بنا ازدوره های گذشته در این بافت به جای مانده که هر کدام به تنهایی دارای ارزش فرهنگی، مذهبی و تاریخی هستند. وجود چنین خانه های تاریخی همچون خانه تیزنو، قلمبر، مستوفی، قصاب، معزی، سهرابی، گلچین، نیلساز، مهدوی، سیدصدر، کلک چی، جوکار، قلق چی و صنیعی سبب شده تا بافت تاریخی دزفول نسبت به سایر آثار و مجموعه های تاریخی این شهرستان متمایز باشد.


بی توجهی متولیان میراث فرهنگی
کم توجهی و بعضا بی توجهی متولیان میراث فرهنگی شهرستان و استان به برخی آثار تاریخی و فرهنگی در خطر نابودی در چند سال اخیر و بیان جملات تکراری و دم زدن از نبود اعتبارات برای سبک کردن بار هجمه ها، دل دوستداران میراث فرهنگی را به درد آورده است.

هر چند در این میان نباید منکر برخی اقدامات بعضا لاک پشتی این نهادهای متولی در بحث بهسازی و مرمت آثار موجود در بافت تاریخی دزفول شد اما حقیقت این است که عدم مدیریت های درست و بعضا بی ثباتی در مدیریت ها موجب شده تا میراث فرهنگی شهرستان دزفول در سال های اخیر همواره با انتقادهای صاحبان نظر در این عرصه مواجه شود، موضوعی که شاید از یک سو بتواند عزم این متولیان را برای رفع نواقص و کاستی ها جزم کند و ازسویی گاهی با افزایش بی توجهی ها و تداوم رویه های نادرست از جمله تغییرات فراوان و روی کار آمدن مدیران بی تجربه و یا کم تجربه و عدم ورود جدی مسئولان عالی رتبه شهرستان در راستای صیانت از آثار ارزشمند تاریخی دزفول، احساس می شود که انتقادات و هجمه ها آب در هاون کوبیدن است که تاثیری در روند مدیریت های ضعیف میراث فرهنگی شهرستان و بهبود وضعیت مذکور ندارد.

با وجود تمام این بی مهری ها اما انجمن «دوستداران و پژوهشگران شهرستان دزفول» متشکل ازافراد مختلف و با تحصیلات و مشاغل گوناگون که چند سالی است با هدف مشترک، پاسداری از میراث تاریخی و فرهنگی دزفول تشکیل شده در کنار تمامی اقداماتی که از زمان تشکیل خود در راستای تلاش برای بهبود شرایط آثار تاریخی، معرفی این آثار و دیگر ظرفیت های گردشگری دزفول و ارائه راهکارهای عملی برای بهبود مسائل فرهنگی و اجتماعی شهرستان کرده، چند صباحی است که برای نشان دادن اهمیت توجه و صیانت از آثار تاریخی شهرستان از جمله نگهداری و توجه به این آثار، کمپینی را نیز با عنوان «حمایت از حفظ و احیای بناهای تاریخی دزفول» تشکیل داده که عمده ترین تمرکز خود را در این کمپین به معرفی و لزوم توجه به خانه های تاریخی موجود در بافت از طریق رسانه های معتبر گذاشته تا شاید در کنار بی مهری هایی که نسبت به این آثار صورت گرفته با انتشار این مطالب و ایجاد حساسیت موجب بالا رفتن درک مسئولان برای توجه بیشتر به آثار تاریخی و فرهنگی باشند.

خانه تاریخی «محسنی» نیز از جمله بناهای با ارزش و ثبت ملی بافت قدیم دزفول است که به شدت نیازمند احیا و توجه از سوی مسئولان متولی است تا شاید با بهره گیری از ظرفیت های آن بتوان خلاءهای زیادی در حوزه میراث فرهنگی شهرستان را پر کرد.

خانه ای تاریخی که بی مهری و بی توجهی به آن به حد خود رسیده بطوریکه در روزهای گذشته شاهد سرقت درب خانه تاریخی و ثبت ملی «محسنی» بوده ایم و  حال این بنای با ارزش بدون درب و پیکر روزگار خود را با ناخوشی می گذارند.
قرار گرفتن در مجموعه ای با ارزش

مدیر انجمن دوستداران و پژوهشگران شهرستان دزفول در خصوص خانه تاریخی «محسنی» در گفتگو با خبرنگار مهر، اظهار می کند: این بنا در خیابان طالقانی کوچه شهید دیانتی و در مرکز محله شاه رکن الدین واقع شده است.

محمد آذرکیش می افزاید: با وجود اینکه محله شاه رکن الدین یکی از محلات ویژه شهر دزفول است و وجود آثار ارزشمند، آن را به یکی از محلات نمونه تاریخی از نظر وجود آثار فرهنگی بدل کرده اما یکی از بناهای ثبت ملی آن، این روزها در معرض نابودی کامل قرار دارد.

وی عنوان می کند:  خانه تاریخی «محسنی» که در سال ۱۳۸۸ با شماره ۲۸۲۰۳ در ردیف آثار ملی ایران به ثبت رسیده چند هفته ای است که درب قدیمی چوبی آن که ارزش تاریخی داشته به سرقت رفته و روند تخریب بنا چنان شدت یافته که مقایسه تصویر چند ماه قبل آن با این روزها حکایت روندی تکان دهنده از وضعیت میراث گران بهایی است که به حال خود رها شده است.
عدم معرفی ظرفیت های تاریخی

مدیر انجمن دوستداران و پژوهشگران شهرستان دزفول ادامه می دهد: خانه های تاریخی دزفول، گونه های منحصر به فردی از معماری اصیل ایرانی را از دوران گذشته به یادگار گذشته اند که به دلیل عدم معرفی صحیح، آنگونه که شایسته است مورد توجه قرار نگرفته اند.

آذرکیش با اشاره مجدد به خانه تاریخی محسنی، می گوید: این بنا بیش از یک قرن در شرایط مختلف دوام آورده اما پس از سرقت درب آن، روند نگران کننده تخریب این بنا چنان شدت یافته که بیم می رود اگر به همین روند ادامه دهد بزودی فقط تلی از خاک از این بنای باارزش باقی بماند.

وی یادآور می شود: این در حالی است که به دلیل موقعیت مناسب مکانی بنا و قرار گرفتن در مجموعه‌ای شامل بقعه، مدرسه، مسجد و حمام شاه رکن الدین و خانه‌های تاریخی چون مهدوی، مجاهد، نفیسی، خانه و ساباط غفاری، گلچین و نیلساز، توجه به این میراث گرانقدر اهمیت بالایی دارد.

خانه ای با کتیبه های آجری

وی با بیان اینکه قدمت خانه محسنی به مجموعه خانه‌های با ارزش دوره قاجار برمی گردد، تصریح می کند: مالکیت بنا خصوصی و در اختیار فردی به نام محسنی بوده و کاربرد آن از گذشته تا به حال به صورت مسکونی است.

مدیر انجمن دوستداران و پژوهشگران شهرستان دزفول از جمله ویژگی های خاص و کم نظیرمعماری خانه محسنی را سر در و هشتی بسیار زیبا، با در چوبی قدیمی آن بر می شمارد و می افزاید: بر روی سر در خانه محسنی، کتیبه‌ای آجری با عبارت «یا علی» مشاهده می‌شود.

آذرکیش اظهار می کند: جداره‌های بیرونی و درونی بنا از تقسیمات و تزئینات زیبایی برخوردار هستندکه این روزها هشتی آن تخریب شده و درب آن به سرقت رفته است.

خانه تاریخی محسنی، متروکه و فرسوده

وی همچنین تاکید می کند: با وجود برخورداری از این همه ویژگی، به علت کم توجهی، آسیب‌های زیادی به قسمت های مختلف خانه تاریخی محسنی وارد شده که نیازمند توجه ویژه هستند، ضمن اینکه متروکه بودن بنا سبب شده که این تخریب و فرسودگی روز به روز بیشترشده و به سایر بخش های خانه نیز سرایت کرده است.

تعیین بنا به عنوان مرکز فرهنگی شهر

آذرکیش با اشاره به اینکه خانه محسنی در زمره خانه‌های به ثبت رسیده در کشور محسوب می‌شود، ادامه می دهد: با این وجود خانه تاریخی «محسنی» می‌تواند به عنوان مرکزی فرهنگی رونق بخش شهر دزفول باشد،ولی متاسفانه این روزها به دست فراموشی سپرده شده و حال و روز خوبی ندارد، آیا شایسته است خانه ای با وجود این همه ارزش تاریخی و فرهنگی و معماری خاص به حال خود رها شده و به مخروبه تبدیل شود؟

وی عنوان می کند: با دیدن وضعیت اسفناک این بنای تاریخی این سوال درذهن دلسوزان نقش می بندد که چه کسی وظیفه حمایت و نگهداری از این آثار ارزشمند تاریخی را بر عهده دارد.
انجمن دز پارس وارد عمل می شود

آذرکیش با بیان اینکه انجمن دوستداران و پژوهشگران شهرستان دزفول نگرانی خود را از روند بی توجهی به بناهای بافت تاریخی دزفول اعلام می کند، ادامه می دهد: در بافتی که حتی آثار ثبت ملی آن در امان نیستند چگونه می توان به حفظ آن امیدوار بود.

وی هشدار می دهد: این روزها خطرات بیشماری خانه محسنی را تهدید می کند خانه ای که به فروپاشی و تخریب کامل نزدیک شده و نفس های پایانی را می کشد.

مدیر انجمن دوستداران و پژوهشگران شهرستان دزفول اظهار می کند: لازم است که سازمان ها و نهادهای مربوطه به ویژه میراث فرهنگی استان خوزستان برای ماندگاری این خانه شکوهمند تاریخی و این بافت ارزشمند با اختصاص بودجه و کمی توجه، روند مرمت این بنا را آغاز کند تا پس از مرمت بنای مذکور بتوان از پتانسیل‌ها و ظرفیت‌های فرهنگی و گردشگری آن سود برد.

آذرکیش می گوید: حداقل کاری که سازمان ها و ادارات مرتبط می توانند در این راستا انجام دهند دیوارکشی بنا است تا به محض اختصاص بودجه  مناسب در جهت مرمت و بهسازی آن اقدام شود.

میراث فرهنگی خوزستان چاره اندیشی کند

به گزارش مهر، وضعیت تأثر برانگیز میراث تاریخی و فرهنگی شهرستان دزفول قطعا نشان دهنده کم مهری های میراث فرهنگی استان به بافت تاریخی دزفول است، در صورتی که اگر هر شهر دیگری همانند دزفول ازاین همه آثار تاریخی ثبت ملی شده با چنین قدمت و ظرفیت هایی برخوردار بود برای حفاظت از بافت آن یک بودجه اختصاصی در نظر گرفته می شد چرا که بازخورد مثبت رسیدگی به این بناها نه تنها عاید شهر بلکه نصیب تمام استان نیز می شود، اما متاسفانه بافت تاریخی دزفول از چنین شانسی بهره نبرده است.

هر چند باید گفت که شاید مهمترین علت بی توجهی به بافت ها و آثار تاریخی عدم شناخت کافی از آنهاست که در این بین نیز یک نقد اساسی به افرادی وارد است که بی توجه به اهمیت این موضوع، همچنان رویه های نادرست خود در زمینه تغییرات در میراث فرهنگی شهرستان را ادامه می دهند غافل از اینکه آن چیزی که باید تغییر کند رویکرد و نگاه نادرست برخی مسئولان نسبت به مباحث تاریخی و عدم درک کافی برای بهره مندی از ظرفیت های گرانبهای چنین آثاری درراستای شکوفایی فرهنگی، تاریخی و گردشگری  است.

به هر حال امید است در آینده نزدیک شاهد توجهات بیشتر به ظرفیت های تاریخی و گردشگری دزفول از سوی متولیان امر باشیم موضوعی که قطعا فواید زیاد آن به ویژه در بحث سرمایه گذاری و جذب گردشگر، نه تنها در دزفول بلکه عاید تمام استان خواهد شد.

دزفول- خانه تاریخی «گلچین» یکی از آثار ارزشمند ملی و گنجینه ای از نقوش آجری در بافت تاریخی دزفول است که بر اثر بی توجهی متولیان به دست فراموشی سپرده شده است.

خبرگزاری مهر، گروه استان ها – رویا رجبی: بافت تاریخی دزفول که با ورود به کوچه پس کوچه های آن احساس ناب حضور در اعماق تاریخ به آدم دست می دهد، مجموعه ای از آثار و بناهای تاریخی و ثبت ملی شده را در درون خود دارد که همین امر باعث شده تا ازاین بافت ارزشمند به عنوان مجموعه ای کامل و بی نظیر در حوزه میراث فرهنگی نام برده شود. بافتی که شامل ۲۸ محله قدیمی و درهم تنیده است و تزئینات معماری بی نظیر آن، دزفول را به شهر آجری معروف کرده است. در محدوده بافت تاریخی دزفول بیش از ۱۴۰ اثر تاریخی ثبت ملی شده شامل مسجد، حمام، گذر و بقعه وجود دارد.

علاوه بر ساباط ها، حمام ها، گذرها و مساجد تاریخی موجود در بافت، خانه های تاریخی معروفی نیز به نام صاحبان بنا ازدوره های گذشته در این بافت به جای مانده که هر کدام به تنهایی دارای ارزش فرهنگی، مذهبی و تاریخی هستند. وجود چنین خانه های تاریخی همچون خانه تیزنو، قلمبر، مستوفی، قصاب، معزی، سهرابی، محسنی، نیلساز، مهدوی، سیدصدر، کلک چی، جوکار، قلق چی و صنیعی سبب شده تا بافت تاریخی دزفول نسبت به سایر آثار و مجموعه های تاریخی این شهرستان متمایز باشد.

کم توجهی و بعضا بی توجهی متولیان میراث فرهنگی شهرستان به برخی آثار در خطر نابودی در چندسال اخیر دل دوستداران میراث فرهنگی را به درد آورده است و متولیان امر نیز در تمام این مدت سعی کرده اند با ادعاهایی همچون کمبود و یا نبود اعتبار این بار سنگین هجمه ها را از دوش خود بردارند هر چند دراین میان نباید منکر برخی اقدامات بعضا لاک پشتی این نهادهای متولی در بحث بهسازی و مرمت آثار موجود دربافت تاریخی دزفول شد اما حقیقت این است که عدم مدیریت های درست و بعضا بی ثباتی در مدیریت ها موجب شده تا میراث فرهنگی شهرستان دزفول در سال های اخیر همواره با انتقادهای صاحبان نظر در این عرصه مواجه شود، موضوعی که شاید از یک سو بتواند عزم این متولیان را برای رفع نواقص و کاستی ها جزم کند و ازسویی گاهی با افزایش بی توجهی ها و تداوم رویه های نادرست احساس می شود که انتقادات و هجمه ها آب در هاون کوبیدن است که تاثیری در روند مدیریت های ضعیف میراث فرهنگی شهرستان ندارد.

هرچند با وجود تمام این کم مهری ها اما انجمن «دوستداران و پژوهشگران شهرستان دزفول» متشکل از افراد مختلف با تحصیلات و مشاغل گوناگون  درکنار تمامی اقداماتی که از زمان تشکیل خود در راستای تلاش برای بهبود شرایط آثار تاریخی، معرفی این آثار و دیگر ظرفیت های گردشگری دزفول و ارائه راهکار های عملی برای بهبود مسائل فرهنگی و اجتماعی شهرستان کرده، چند صباحی است که برای نشان دادن اهمیت توجه و صیانت از آثار تاریخی شهرستان از جمله نگهداری و توجه به این خانه های تاریخی کمپینی را نیز با عنوان «حمایت از حفظ و احیای بناهای تاریخی دزفول» تشکیل داده که عمده ترین تمرکز خود را در این کمپین به معرفی و لزوم توجه به خانه های تاریخی موجود در بافت ازطریق رسانه های معتبر گذاشته تا شاید در کنار بی مهری هایی که نسبت به این آثار صورت گرفته با انتشار این مطالب و ایجاد حساسیت موجب بالا رفتن درک مسئولان برای توجه بیشتر به آثار تاریخی و فرهنگی باشند.

خانه تاریخی «گلچین» نیز از جمله بناهای با ارزش و ثبت ملی بافت قدیم دزفول است که به شدت نیازمند احیا و توجه ازسوی مسئولان متولی است تا شاید با بهره گیری از ظرفیت های آن بتوان خلاءهای زیادی در حوزه میراث فرهنگی شهرستان پر کرد.

نبود برنامه ای هدفمند

در همین رابطه عضو انجمن دوستداران و پژوهشگران شهرستان دزفول در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار می کند: در هجوم شهرسازی بی هویت مدرن، خانه های تاریخی و بافت آجری آن یکی پس از دیگری در نبود برنامه ای هدفمند برای احیای آنها فرو می ریزند و یا در تعریض کوچه ها و معابر، منظر تاریخی خود را از دست می دهند.

نجمه مورث نوری می افزاید: با این همه بیش از ۱۰۰ اثر در این محدوده به ثبت رسیده که برنامه ریزی جهت استفاده صحیح از آنها موجب حفظ بخش زیادی از فرهنگ و هویت این سرزمین می شود.

عضو انجمن دوستداران و پژوهشگران شهرستان دزفول عنوان می کند: در مرکز شهر دزفول، خانه گلچین با معماری زیبا و اصیل خود یکی از بناهای تاریخی محسوب می شود که با وجود اینکه به شماره ۱۴۷۱۹ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده اما تا کنون هیچ بهره برداری صحیحی از آن نشده و مرمت آن نیز سال هاست نیمه کاره رها شده است.

مورث نوری با بیان اینکه خانه تاریخی «گلچین» از نظر موقعیت قرارگیری در محله تاریخی مسجد در مرکز شهر و درخیابان طالقانی غربی کوچه فیروزه قرار گرفته، تصریح می کند: این خانه که یکی از زیباترین خانه های بافت تاریخی و ارزشمند دزفول محسوب می شود از نظر مشخصه های معماری بی نظیر است.

وی با اشاره به اینکه بنای خانه قدیمی گلچین به صورت یک حیاط کوچک در مرکز خانه همراه با نقوش زیبای خوون چینی است، می گوید: نقوشی که با خلاقیت وصف ناشدنی معماران خوش ذوق سنتی دزفول کنار هم خلق شده اند زیبایی غیرقابل وصفی به این مکان تاریخی داده اند.

عضو انجمن دوستداران و پژوهشگران شهرستان دزفول درادامه با بیان اینکه فضاهای بیرونی و اندرونی خانه گلچین در طبقات ساخته شده اند، می افزاید: قدمت اولیه بنا با توجه به نوع تقارن‌های موجود در پلان و نما و تزئینات آجری پیرامون حیاط که از زیبایی‌های معماری این بنای تاریخی به شمار می‌آیند به بیش از ۱۰۰ سال و به دوره  قاجاریه می رسد که تا اوایل دوره  پهلوی تغییراتی در آن اعمال شده است.

مورث نوری، کاربری خانه گلچین در گذشته را مسکونی عنوان می کند که بخشی از آن به عنوان عصار خانه یا کارگاه ارده کشی مورد استفاده قرار گرفته و در حال حاضر در مالکیت اداره میراث فرهنگی شهرستان است.

عدم اختصاص اعتبار لازم

وی عنوان می کند: با وجود اینکه به دلیل موقعیت مناسب مکانی خانه تاریخی گلچین امکان دسترسی به تاسیسات و خدماتی چون خطوط تاکسی و اتوبوس در مسافت‌های شهری با سهولت انجام گرفته و از این حیث برای ارائه خدمات به گردشگران نیز بسیار مناسب است و طی سالهای ۸۸-۸۹ مرمت شده، ولی متاسفانه به علت عدم تخصیص اعتبار لازم نیمه تمام مانده و در حال حاضر به صورت متروکه رها شده است در صورتی که می توان با مشارکت موسسه ها و شرکت های مختلف موارد متعددی درراستای کاربری آن در نظر گرفته و جانی دوباره در کالبد تاریخی خانه گلچین دمید.

عضو انجمن دوستداران و پژوهشگران شهرستان دزفول همچنین یادآور می شود: موقعیت قرارگیری خاص خانه گلچین در میان مجموعه ای عظیم و منحصر به فردی از بناهای تاریخی دزفول نظیر مجموعه شاهرکن الدین یعنی حمام، مسجد، مدرسه و بقعه شاهرکن الدین،  بازار قدیم دزفول و مسجد جامع شهر، نزدیکی به شریان‌های اصلی همچون خیابان امام و خیابان طالقانی که به محور رود دز منتهی می شوند شرایط بسیار مناسبی را برای تبدیل این مجموعه به یکی از قطب‌های مهم گردشگری فراهم کرده است.

مورث نوری اظهار می کند: از جمله موارد استثنایی دیگر می‌توان به همجواری این خانه با خانه‌ تاریخی نیل ساز اشاره کرد که این دو خانه تاریخی در کنار هم مجموعه تاریخی منحصر به فردی را تشکیل داده و قابلیت سرمایه‌گذاری برای ایجاد یک مجموعه رفاهی ، تفریحی سنتی را دارند.

وی گفت: اداره کل میراث فرهنگی استان خوزستان با برنامه ریزی هدفمند و فرهنگ سازی در خصوص استفاده بهینه از بناهای تاریخی استان خوزستان می تواند زمینه حفظ این آثار و رونق هر چه بیشتر صنعت گردشگری به ویژه در بافت تاریخی دزفول را فراهم آورد.

به گزارش مهر، وضعیت تأثر برانگیز میراث تاریخی و فرهنگی شهرستان دزفول قطعا نشان دهنده بی مهری و کم مهری های میراث فرهنگی استان به بافت تاریخی دزفول است درصورتی که اگر هر شهر دیگری همانند دزفول ازاین همه آثار تاریخی ثبت ملی شده برخوردار بود برای حفاظت از بافت آن یک بودجه اختصاصی در نظر گرفته می شد اما متاسفانه بافت تاریخی دزفول ازچنین شانسی بهره نبرده است هرچند باید گفت که شاید مهمترین علت بی توجهی به بافت ها و آثار تاریخی عدم شناخت کافی از آنها است. امید است در آینده نزدیک شاهد توجهات بیشتر به ظرفیت های تاریخی و گردشگری دزفول از سوی متولیان امر باشیم موضوعی که قطعا فواید زیاد آن نه تنها در دزفول بلکه عاید تمام استان خواهد شد.

مدیرانجمن دوستداران و پژوهشگران دزفول گفت: خانه تاریخی “طلوعی‌فر” یکی از قدیمی‌ترین و ارزشمندترین خانه‌های بافت تاریخی دزفول در معرض آسیب جدی قرار دارد.

محمد آذرکیش در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) منطقه خوزستان اظهار کرد: خانه طلوعی‌فر یکی از بناهای زیبای محله قلعه است که در کوچه ریسمان‌باف و بافت تاریخی دزفول واقع شده است.این بنابه شماره ۲۹۹۱۶ ثبت ملی شده است. قدمت این بنا به دوره قاجاریه می‌رسد اما در دوره‌های مختلف تغییراتی در بخش‌هایی از بنا صورت گرفته است. نام‌گذاری این بنا بر اساس نام آخرین مالکآن در زمان به ثبت رسیدن بنا است.

وی افزود: شهر تاریخی دزفول سرشار از ظرفیت‌های فرهنگی و تاریخی است. در صورتی که برنامه هدف‌مندی برای بافت تاریخی آن برنامه‌ریزی شود می‌توان دزفول را به عنوان یکی از مقاصد گردشگری مهم استان و کشور تبدیل نماید. خانه طلوعی‌فر در شمار بناهایی قرار دارد که شایسته توجه جدی جهت حفظ، مرمت و بهره‌برداری در این راستا است.

مدیرانجمن دوستداران و پژوهشگران دزفول با بیان این که خانه تاریخی طلوعی‌فر در بخش مهمی از بافت تاریخی قرار دارد خاطرنشان کرد: اطراف آن بناهای شاخص و با ارزشی همچون خانه تاریخی سوزنگر، زرگر، ویسی، نمدمال، چینی‌ساز، رخشان‌فر و ساباط‌های کاروان و باقلیون و مسجد دروازه قرار دارند و همین موضوع حساسیت حفظ این بنا را دو چندان می نماید زیرا احیای بنا و حفاظت اصولی از آن می‌تواند مکمل چرخه مسیر گردشگری در قلب بافت تاریخی دزفول باشد.

آذرکیش گفت: با توجه به اینکه مالکیت بنا در اختیار میراث فرهنگی است در صورت مرمت و رسیدگی مناسب می‌توان به آینده آن امیدوار بود اما در صورتی که رسیدگی لازم صورت نگیرد با توجه به وضعیت بنا، آسیب جدی دیده و هزینه بهسازی و مرمت آن افزایش خواهد یافت و این موضوع توجه فوری به آن را دو چندان می‌نماید.

نجمه مورث‌نوری در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) منطقه خوزستان اظهار کرد: با توجه به آغاز فصل بارش این بنای تاریخی در خطر فرسودگی و آسیب پذیری جدی قرار دارد. بنایی که در صورت بهسازی کامل می‌تواند تبدیل به یکی از بهترین اقامتگاه‌های سنتی استان خوزستان شود. این خانه ارزشمند در مرکز بافت تاریخی شهر دزفول قرار دارد. شهری که به خاطر وجود بناهای آجری به موزه آجری ایران شهرت دارد.

وی گفت: دزفول شهری تاریخی در شمال استان خوزستان است که در کنار رودخانه دز واقع شده و به مدد قرن‌ها تمدن و تجربه و مرور زمان بافت تاریخی ارزشمند آن شکل گرفته است و با وجود همه صدماتی که بافت تاریخی دزفول در دهه‌های گذشته دیده اما همچنان کارشناسان معتقدند که هنوز هم می‌شود بافت تاریخی شهر را نجات داد و در آن صفای فرهنگ سنتی دزفول را لمس کرد و زندگی را در آن با آداب و رسوم و سنن کهن‌اش جاری کرد و به شکلی مناسب به گردشگران مشتاق اصالت و هویت‌هایی با غنای تاریخی عرضه نمود.

این عضو انجمن دوستداران و پژوهشگران شهرستان دزفول با بیان این که بافت قدیم دزفول سه ظرفیت ممتاز دارد تصریح کرد: این ظرفیت‌ها قرار گرفتن دزفول در کانون توجهات ملی را ضروری می‌نماید. اولین ظرفیت آن، ظرفیت فرهنگی این بافت تاریخی است؛ وجود حسینه‌ها،‌ مساجد تاریخی، هیات‌های مذهبی و ارتباطات قوی همسایگی در آن نشان از سرزندگی و حیات اجتماعی خاص شهر دزفول در گذشته بوده که می‌تواند الگو و سرمایه‌ای برای تعاملات در محلات جدید شهر باشد.

او با اشاره به دیگر ظرفیت‌های این بافت تاریخی گفت: ظرفیت دوم این بافت معماری آن است که با توجه به روند پرشتاب جهانی شدن و از بین رفتن هویت ساختمان‌های شهرها، می‌تواند الگویی برای استفاده در نمای ساخت و سازهای جدید در شهر باشد. با همه پیشرفت‌ها در مصالح، آرامشی که در طرح نماهای سنتی ساختمان‌ها به انسان دست می‌دهد، گواه این مدعا است، گسترش فضاهای رستوران‌ها و قهوه‌خانه‌های سنتی نشان از انطباق فطرت ایرانیان با کالبد و معماری سنتی است که چنین حس و هویتی در بافت تاریخی دزفول سرشار است.

مورث‌نوری بیان کرد: سومین ظرفیت این بافت ارزشمند گردشگری آن است. بناهایی ساده که با شکوه خاصی با نقوش آجری زینت داده شده‌اند دل هر بیننده و صاحب ذوقی را می‌رباید. استقبال گردشگرانی که تاکنون از این بافت دیدن نموده‌اند بهترین گواه فرصت‌های گردشگری و اقتصادی است. فرصتی عظیم که سایر شهرهای تاریخی نظیر یزد، کرمان، ‌قزوین و برخی دیگر به خوبی از آن بهره گرفته‌اند.

این عضو انجمن دوستداران و پژوهشگران شهرستان دزفول اضافه کرد: خانه مجاهد در 24 آذر سال 1388 به شماره 28204 در ردیف آثار ملی ایران به ثبت رسیده و یکی از بناهای با شکوه معماری قدیم دزفول به شمار می‌رود که مربوط به دوره قاجاریه بوده و بیش از 140 سال از عمر آن می‌گذرد. وسعت خانه مجاهد 580 متر است و نوع کاربری بنا در گذشته به صورت مسکونی بوده و در حال حاضر در تملک بخش خصوصی است.

وی توضیح داد: خانه مجاهد همچون دیگر بناهای عصر قاجاری برخوردار از تزیینات مجلل و باشکوه، اصالت و معماری و طرحی مناسب با فرهنگ و اقلیم خاص منطقه است. از جمله ویژگی‌های این اثر ساخت آن در دوطبقه و دارای بودن طاق‌های متنوع آجری شامل طاق‌های هلالی، رومی و پنج و هفت و فضاهای متنوع درون خود در جبهه‌های مختلف به همراه دیوار بیرونی با تزیینات متنوع آجری به صورت خوون چینی است. علاوه بر آن خانه مجاهد دارای شبستانی وسیع و شوادانی بی نظیر که به شوادان اتاق (زیر مجموعه شاه رکن الدین) منتهی می‌شود.

مورث‌نوری اظهار کرد: از دیگر عناصر ارزشمند بنا، فضایی به عنوان حوض‌خانه در جبهه شمالی وجود دارد که در قدیم الایام توسط سقاها به صورت روزانه پر از آب می‌شده و در کنار این حوض آب باغچه‌ای با درخت همیشه سرسبز کنار است.

وی ادامه داد: از ویژگی‌های خاص معماری این بنا تزیینات آجری متنوع و زیبایی است که در نمای داخلی بنا مشهود است و ذهن بیننده را مهمان گره‌های آجری می‌نماید که به دست معماران سنتی دزفول در گرداگرد حیاط این بنا خلق شده‌اند و نمونه‌هایی بی‌بدیل از آن‌ها با اشکالی چشم نواز که مشابه آن در دیگر بناها دیده نشده است در نماهای داخلی خانه مجاهد خود نمایی می‌کند. از دیگر ویژگی‌های کم نظیر این بنا می‌توان به ایوان بسیار بزرگ و زیبای آن اشاره کرد که جلوه باشکوهی به آن بخشیده است.

این دوستدار میراث فرهنگی گفت: با داشتن چنین ویژگی‌هایی و مساحت مناسب بنا در سال‌های گذشته بخش‌هایی از این سازه ارزشمند جهت راه‌اندازی مسافرخانه سنتی در دزفول توسط اداره میراث فرهنگی مرمت شد ولی متاسفانه عملیات مرمت به دلیل عدم تخصیص اعتبار کافی نیمه کاره ماند و در حال حاضر خانه مجاهد به صورت متروکه رها شده است.

او خاطرنشان کرد: با توجه به موقعیت مکانی و قرارگیری خاص و منحصر به فرد این بنا و دسترسی به خیابان اصلی و سهولت استفاده از وسایل نقلیه عمومی می‌توان با برنامه‌ریزی صحیح و حمایت از بخش خصوصی، با وارد کردن سرمایه لازم و تکمیل مرمت‌خانه مجاهد از آن به عنوان مهمان‌پذیر یا سفره‌خانه سنتی استفاده نمود تا از این ظرفیت ملی و ارزشمند در جهت بازدید و اقامت گردشگران نهایت استفاده صورت پذیرد و چرخ صنعت گردشگری شهر تاریخی دزفول را به حرکت درآورد. 

 دزفول - خانه تاریخی «محسنی» یکی از با ارزش‌ترین سازه‌های معماری با شماره ثبت ملی و جزو بافت تاریخی دزفول ، هم اکنون به مخروبه تبدیل شده است.

خبرگزاری مهر - گروه استان‌ها: شهر دزفول با وجود زنجیره‌ای زیبا و قدیمی از سازه‌های تاریخی و شکوه‌مند همچون گذر‌ها، حمام‌ها، کاروانسرا‌ها، مساجد و خانه‌های ارزشمند در ردیف قدیمی‌ترین شهرهای کشور قرار گرفته است؛این را همه اهل جنوب می‌دانند و عضو انجمن دوستداران و پژوهشگران شهرستان دزفول هم بر آن تاکید می‌کند. او از شهری می‌گوید که با داشتن بافتی تاریخی و منحصر به فرد در جنوب غربی ایران و ۱۴۱ کیلومتری مرکز استان خوزستان قرار دارد.

«نجمه مورث نوری» در گفتگو با خبرنگار مهر ابتدا ترجیح می‌دهد بر این نکته تاکید کند که : آثار تاریخی، غنی‌ترین عناصر فرهنگ مادی هر سرزمین و نشانه تمدن نیاکان آن جامعه و شناسنامه‌ای برای بیان موجودیت یک تاریخ است. در جای جای سرزمین پهناور ایران و به خصوص در جنوب کشور و شهرستان دزفول، آثار و نشانه‌هایی از تاریخ کهن و دیرینه کشورمان وجود دارد. هر یک از این آثار، گوشه‌هایی از تمدن و تاریخ پرافتخارمان را بازگو می‌کنند.

عضو انجمن دوستداران و پژوهشگران شهرستان دزفول با بیان اینکه آثار تاریخی دزفول با وجود بافتی آجری که «خوون چینی» نامیده شده و خاص دزفول است، همچون نگینی ارزشمند در دل خاک ایران می‌درخشند، حالا دیگر سر اصل مطلب می‌رود و انگشت بر یکی از این آثار تاریخی می‌گذارد و می‌گوید: خانه تاریخی «محسنی» یکی از عالیترین و زیبا‌ترین خانه‌های سنتی دزفول است. این بنا از مجموعه خانه‌های با ارزش دوره قاجار است. مالکیت بنا خصوصی و در اختیار فردی به نام محسنی بوده و کاربرد آن از گذشته تا به حال به صورت مسکونی است. بنایی که هم اکنون به مخروبه تبدیل شده است.


با ارزش‌ترین سازه معماری در جنوب کشور

عضو انجمن دوستداران و پژوهشگران شهرستان دزفول اطلاعات این بنا را تکمیل‌تر می‌کند و ادامه می‌دهد: خانه تاریخی محسنی که در سال ۱۳۸۸ با شماره ۲۸۲۰۳ در ردیف آثار ملی ایران به ثبت رسیده است، یکی از با ارزش‌ترین سازه‌های معماری در جنوب کشور به شمار می‌رود که با مساحت ۵۸۸ متر مربع در مرکز شهر دزفول و محله شاه رکن الدین واقع شده است.

عضو انجمن دوستداران و پژوهشگران شهرستان دزفول با اشاره به اینکه خانه تاریخی محسنی دارای سازه‌ای نسبتا پایدار است، می‌افزاید: با وجود برخورداری از این همه ویژگی، به علت کم توجهی، آسیب‌های مختلفی به خانه تاریخی محسنی وارد شده که نیازمند توجه ویژه هستند، ضمن اینکه متروکه بودن بنا سبب شده که این تخریب و فرسودگی روز به روز بیشتر و بخش‌هایی از هشتی ورودی خانه نیز تخریب شده است.

در ادامه وی به دیگر ویژگی‌های خاص این اثر اشاره می‌کند و می‌افزاید: سر در خانه محسنی بسیار زیبا و با در چوبی قدیمی بوده که بر روی سر در آن کتیبه‌ای آجری با عبارت «یا علی» مشاهده می‌شود. جداره‌های بیرونی و درونی بنا از تقسیمات و تزئینات زیبایی برخوردار هستند و در نماسازی بنای مذکور از طاق‌های پنج، هفت و هلالی شکل استفاده شده است.

عضو انجمن دوستداران و پژوهشگران شهرستان دزفول اضافه می‌کند: این سازه تاریخی با یک هشتی مرسوم در بناهای دزفول به حیات مرکزی می‌رسد و در مقابل، دو اتاق در فضایی با سطح بلند‌تر از حیاط قرار دارد که در کنار هشتی، دو اتاق که به یکدیگر مرتبط هستند نیز واقع است، ضمن اینکه شبستانی نسبتا کوچک در زیر اتاق‌های جبهه غربی این خانه نیز قرار دارد.

لزوم توجه میراث فرهنگی استان

مورث نوری عنوان می‌کند: خانه محسنی با وجود اینکه می‌تواند به عنوان مرکزی فرهنگی رونق بخش شهر دزفول باشد، این روز‌ها به دست فراموشی سپرده شده و حال و روز خوبی ندارد، ضمن اینکه از دیگر آسیب‌های وارده به این بنا می‌توان به تخریب دالان ورودی، ریزش سقف‌های اتاق‌های طبقه همکف و آثار رطوبت صعودی در دیوار‌ها اشاره کرد که اگر برای آن چاره‌ای اندیشیده نشود شاهد از بین رفتن تدریجی یکی از آثار ارزشمند ثبت ملی ایران خواهیم بود.

وی یادآور می‌شود: با توجه به اینکه خانه تاریخی محسنی در زمره خانه‌های به ثبت رسیده در کشور محسوب می‌شود و موقعیت مکانی، بافت خاص بنا و با توجه به قرارگیری آن در مجاورت با یک بنای مخروبه و وجود خطرات احتمالی برای این خانه، لازم است که سازمان میراث فرهنگی خوزستان برای ماندگاری این خانه شکوه‌مند تاریخی و این بافت ارزشمند با اختصاص بودجه و کمی توجه، روند مرمت این بنا را آغاز کند تا پس از مرمت بنای مذکور و تبدیل آن به سفره خانه سنتی، بتوان از پتانسیل‌ها و ظرفیت‌های فرهنگی و گردشگری آن سود برد.

بسیاری از خانه‌های تاریخی دزفول به دلیل عدم معرفی درست در دهه‌های اخیر ناشناخته مانده و در گمنامی دچار فرسودگی می‌شوند و اگر برنامه‌ای برای مرمت و بهره‌برداری صحیح از آنها وجود نداشته باشد از بین می‌روند
عضو انجمن دوستداران و پژوهشگران شهرستان دزفول گفت: خانه "کلک‌چی" دزفول بنایی ارزشمند است که نیازمند مرمت و توجه ویژه می‌باشد.
نجمه مورث‌نوری اظهار داشت: بسیاری از خانه‌های تاریخی دزفول به دلیل عدم معرفی درست در دهه‌های اخیر ناشناخته مانده و در گمنامی دچار فرسودگی می‌شوند و اگر برنامه‌ای برای مرمت و بهره‌برداری صحیح از آنها وجود نداشته باشد از بین می‌روند. شاید درباره خانه‌های تاریخی دزفول کمتر شنیده باشید اما در بافت سنتی این شهر خانه‌های وجود دارد که ویژگی‌های ارزشمند معماری با هویت ایرانی را در دل خود جمع کرده‌اند. یکی از خانه‌های ارزشمند تاریخی دزفول خانه قدیمی کلک‌چی است.
ی خاطرنشان کرد: دردهه‌های اخیر بافت مرکزی شهرها به خصوص آنهایی که دارای قدمتی تاریخی می‌باشند دچار تغییرات فیزیکی زیادی شده است که گاه منجر به دگرگونی و یا حتی از بین رفتن بافت قدیم شهر بوده است. گذر زمان، ورود تکنولوژی در عرصه‌های مختلف زندگی، تغییرات نظام اجتماعی و تحولات فرهنگی، دگرگونی‌هایی را در کالبد شهرها به وجود آورده است که در این میان لزوم ثبت و ضبط الگوهای معماری پیشین مسجل است.

مورث‌نوری ادامه داد: خانه کلک‌چی یکی از قدیمی‌ترین خانه‌های شهر دزفول است که هنوز می‌توانید با قدم زدن در گوشه‌گوشه این خانه تاریخی از زیبایی معماری آن لذت ببرید. این بنا واقع در خیابان امام خمینی(ره) شمالی کوچه شهدا و کوچه باستان است و با وجود فضاهای معمارانه و سنتی در جای‌جای اثر هنوز ثبت ملی نشده است.

به گفته این دوستدار میراث فرهنگی: تاریخ ساخت بنا و پیکره اصلی این خانه عصر قاجاری به حدود یک صد سال قبل بازمی‌گردد و کاربری آن در گذشته و حال به صورت مسکونی بوده و مالکیت آن خصوصی و به اسم مالک فعلی آن آقای کلک‌چی نام‌گذاری شده است.

او افزود: خانه کلک‌چی با مساحتی در حدود 150 مترمربع یکی از زیباترین بناهای محله ساکیان دزفول است. از جمله ویژگی‌ها و مشخصات خاص این اثر که آن را با سایر سازه‌های اطراف خود متمایز می‌نماید. سر در زیبای بنا با کتیبه‌ای آجری مزین به بسم‌الله الرحمن الرحیم و تاریخ 1358 ه.ق پیرامون آن نقش بسته است بازشوهایی با طاق‌های هلالی، هواکش دریزه‌های شوادان از دیگر عناصر تزیینی دیوارهای بیرونی است.

وی گفت: حجم بیرونی بنا دارای تزیینات مختلفی است که با ایجاد سایه روشن در نما نگاه عابران را به خود معطوف می‌نماید. گوش پره‌ای یا مقرنس‌کاری عنصری است که با چینش آجرها به صورت پلکانی برای پخ نمودن کنج تیز کوچه مورد استفاده قرار می‌گیرد و با تابش نور خورشید در ساعات مختلف روز سایه روشن‌های زیبایی ایجاد می‌کند.
مورث‌نوری ادامه داد: این بنا در دو طبقه ساخته شده و به صورت حیاط مرکزی است و پیرامون آن ساخت و سازهایی معماری صورت گرفته است. فضاهای زیستی در جبهه‌های شمالی و غربی واقع شده است و به خاطر این که اتاق‌ها از تابش نور خورشید محفوظ بماند ورود به اتاق‌ها از طریق ایوان صورت می‌گیرد.

عضو انجمن دوستداران و پژوهشگران شهرستان دزفول بیان کرد: دیوارهای داخلی با انواع طاق‌های هلالی نماسازی شده است. نکته جالب در نمای داخلی بنا استفاده فراوان از منافذی است که به عنوان لانه گنجشک‌ها و کبوتران وجود دارد که بر زیبایی نمای داخلی افزوده شده است. ساختمان بنا در دو طبقه ساخته شده و شبستانی دارد که متاسفانه بخشی از سقف آن فرو ریخته است. این اثر دارای ورودی کوچک با تزیینات آجری است. پس از ورود از دالان به حیاط مرکزی با ساخت و سازهای معماری در چهار جبهه آن می‌رسیم که در بالای آنها تزیینات آجری ظریف و متنوعی به صورت خون‌چینی اجرا شده است.
وی تصریح کرد: متاسفانه تاکنون هیچ گونه اقداماتی درباره حریم اثر پیشنهاد نشده است
از جمله دخل و تصرفات انجام شده و مشهود در اثر می‌توان به موارد زیر اشاره کرد. استفاده از ازارهای سیمانی، بالا بردن سطح حیاط با اجرای موزاییک، برداشت در و پنجره چوبی و نصب در و پنجره فلزی، اجرای اندود‌های گچی و رنگ پلاستیک در فضاهای داخلی
او افزود: در برخی از قسمت‌ها به علت خالی بودن خانه از سکنه و همچنین عدم مرمت به موقع تخریباتی دیده می‌شود و کلیه تعمیرات انجام شده نیز در سال‌های اخیر است. ولی تاکنون هیچ گونه اقدامات پژوهشی و مرمتی درباره بنای مذکور صورت نگرفته است اما با توجه به تعمیرات نادرست صورت گرفته در سال‌های اخیر در صورتی که اصلاح نشوند آسیب‌های جدی را به بنا وارد می‌کند. پس ضروری است که نسبت به ترمیم هر چه زودتر بنا اقدام شود.
مورث‌نوری خاطرنشان کرد: بنا از نظر سازه‌ای سالم و قابل نگه‌داری و مرمت اساسی است. همچنین قرارگیری در میان محله‌ای با کالبد و چهره سنتی و نزدیکی به بناهای ثبتی از قبیل مسجد تاریخی لب خندق و خانه عبدی و سالم بودن آن از ویژگی‌هایی است که شرایط مناسبی را از جهت مرمت و تغییر کاربری آن به مکانی فرهنگی فراهم نموده است.
این دوستدار میراث فرهنگی دزفول تاکید کرد: یکی از مهمترین نیاز بافت تاریخی دزفول و آثار آن بازگرداندن حیات فرهنگی و اجتماعی در آنها است و در این زمینه دولت در برنامه‌های خود در شهرهای مختلف ستاد بازآفرینی شهری پایدار را راه‌اندازی نموده است. بنابراین توجه به بناهای ارزشمند تاریخی در بافت‌های سنتی شهرها می‌تواند موجب بازآفرینی سرزندگی در این مناطق باشد.
وی اظهار داشت: پیشنهاد می‌شود که پس از مرمت و بازسازی خانه کلک‌چی با تغییر کاربری به عنوان اثری گردشگری و یا با توجه به پایین بودن سرانه فضاهای فرهنگی در محله می‌توان به عنوان فرهنگسرا نیز مورد بهره‌برداری قرار گیرد
عضو انجمن دوستداران و پژوهشگران شهرستان دزفول یادآوری کرد: استان خوزستان دارای ظرفیت‌های بالایی در حوزه‌های تاریخی و فرهنگی است که توجه و برنامه‌ریزی استفاده از این پتانسیل‌ها آینده‌ای روشن‌تر را پیش روی مردمان این دیار می‌گذارد. مرمت خانه‌های ارزشمند شهر دزفول یکی از راه‌کارهای مهم  در این زمینه است.
مورث‌نوری گفت: برنامه مرمت بافت تاریحی دزفول نیاز است از سوی اداره کل میراث فرهنگی استان به عنوان متولی اصلی گردشگری و میراث فرهنگی استان به طور جدی پیگیری شود. علاوه بر آن با اطلاع‌رسانی ظرفیت‌ها در جامعه و تشویق سرمایه‌گذاران بخش خصوصی بعد از مرمت بناهای تاریخی زمینه‌ساز شکوفایی استان را با همراهی فعال بخش خصوصی فراهم آورد. .

به گزارش ایرنا خانه معزی یکی از با ارزش ترین و دیدنی ترین بناهای تاریخی دزفول است که درگذر مجدیان به سمت بازار قدیم شهر و در محله قلعه و مشرف به رودخانه دز واقع شده است.
این بنای تاریخی که با شماره ثبت ملی 7586 سالهاست به حال خود رها شده و در معرض فرسودگی شدید کالبدی قرار دارد در صورت مرمت به عنوان بنایی با شکوه در رونق صنعت گردشگری و هویت بخشی به شهرستان دزفول و استان خوزستان تاثیر گذار خواهد بود.
با وجود پیگیری شهرداری و اداره میراث فرهنگی دزفول به دلیل کمبود اعتبار بافت تاریخی و بناهای ثبت ملی به ویژه خانه معزی در حدی که نیازمند رسیدگی است مورد مرمت و توجه قرار نگرفته اند.
یک عضو انجمن دوستداران و پژوهشگران شهرستان دزفول روز شنبه به ایرنا گفت:با توجه به آغاز فصل بارندگی، آسیب دیدگی کالبدی خانه معزی شدت یافته و روند تخریب آن بیشتر شده است ، این خانه نیازمند آوار برداری، بهبود وضعیت سازه ای و مرمت برخی تزئینات آجری است.
نجمه مورث نوری افزود:این خانه که از شاهکارهای هنر معماری قدیم به شمار می رود دارای سردرب ترکیبی موزون از طاق های هلالی با تزیینات آجری ظریف می باشد و همچون دیگر بناهای تاریخی شهر آجر، برخوردار از تزئینات مجلل و باشکوه، اصالت معماری و طراحی متناسب با فرهنگ و اقلیم خاص منطقه است که در دو طبقه بنا شده است.


وی اظهار کرد:گذر زمان و عدم رسیدگی به موقع و صحیح موجب تخریب طبقه اول و ریزش سقف بسیاری از فضاهای طبقه همکف این بنای تاریخی شده است.
مورث نوری گفت:از دیگر ویژگی های این بنا که آنرا از سایر آثار و ابنیه تاریخی متمایز می کند سهولت دسترسی به خیابان اصلی، دید مستقیم به مناظر طبیعی رودخانه و ساحل دز، نمای بیرونی و بکارگیری عناصر خاص معماری بومی منطقه شامل سر در، دهلیز و دالان ورودی حیاط مرکزی و انواعی از طاق ها ، قوس ها و تزیینات می باشد که در مجموع بنای تاریخی ارزشمندی را شکل داده اند.
این دوستدار میراث فرهنگی با بیان اینکه مالکیت این بنا خصوصی با کاربرد مسکونی بوده است اظهار کرد:بناهای تاریخی با توجه به قدمت نیازمند مرمت دوره ای و رسیدگی هستند و خانه معزی دچار فرسودگی شدید کالبدی شده و بنای این سازه ارزشمند تاریخی نیازمند توجه ویژه است.
وی همچنین بیان داشت:به رغم اهمیت تاریخی، فرهنگی و معماری خانه معزی تاکنون طرح مطالعاتی و مرمتی برای احیا و بازسازی آن تهیه نشده و در سال های گذشته تنها بخشی از دیوار بیرونی این بنا به صورت محدود مرمت شد اما عملیات مرمتی که نجات بخش وضعیت سازه خانه معزی باشد صورت نگرفته است.
سرپرست اداره میراث فرهنگی،صنایع دستی و گردشگری دزفول نیز با اشاره به مشخصات خانه تاریخی معزی به ایرنا گفت:خانه تاریخی معزی واقع در محله قلعه (بازار) و گذر اصلی تاکنون دچار تخریب های زیادی شده است.
یعقوب زلقی افزود:به دلیل کم توجهی به این خانه تاریخی سقف بنا فرو ریخته و تنها ستون ها و دیوارهای آن باقی مانده است که به دلیل عدم وجود سقف مقاومت این بنا در مقابل بارندگی کم شده و سستی و کاهش مقاومت جداره را در پی داشته است.
وی افزود:خانه تاریخی معزی دارای سبک و سیاق معماری بافت قدیم دزفول می باشد که مرمت آن به دلیل تاریخی بودن و معماری زیبا از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
سرپرست اداره میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری دزفول اظهار کرد:مرمت خانه تاریخی معزی به دلیل اهمیت و تاریخی بودن آن در فهرست پیشنهادی اداره میراث فرهنگی دزفول قرار دارد تا با تامین اعتبار لازم عملیات بازسازی آن انجام می شود.
خانه معزی دزفول با توجه به منظر ویژه ، محل خاص آن در مرکز شهر و یکی از نقاط حساس بافت تاریخی دزفول، مرمت ، بهسازی و احیای آن می تواند نقش مهمی در رونق گردشگری استان خوزستان ایفا نماید.
دزفول دارای 250 هکتار بافت قدیم می باشد و حدود 200 اثر تاریخی دزفول ثبت ملی شده است.
خانه های تاریخی دزفول از جمله بناهای باارزش معماری ایرانی هستند که در بافت قدیم این شهر واقع شده و با گذشت سالها و صدمات وارده همچنان هویت غنی این شهر را به نمایش می گذارند. 

 عضو انجمن دوستداران میراث فرهنگی دزفول گفت: خانه تاریخی "نیل‌ساز" متاسفانه به دلیل تخصیص نیافتن اعتبار کافی نیمه مرمت و متروکه رها شده است.

نسترن زاهدیان در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) منطقه خوزستان اظهار کرد: این خانه که خاطرات چندین نسل را به یادگار داشته و اعتقادات و فرهنگ و شیوه زندگی نیاکان مان را برای ما یادآور می‌شد اکنون دارد خود از یاد می‌رود.

وی ادامه داد: هنگامی که پا در خانه "نیل‌ساز" می‌گذاریم آجر به آجر آن با ما سخن می‌گوید و هر بخش از آن روایتگر بخشی از الگو و سبک زندگی مردمی از دیار دارالمومنین است که عاشقانه خشت خشت چنین خانه‌هایی را روی هم قرار داده‌اند.

زاهدیان عنوان کرد: اولین پرسشی که با دیدن تمام زیبایی‌های خاص این خانه که این قدر مظلومانه به فراموشی سپرده شده مطرح می‌شود این است که آیا آیندگان سهمی از این میراث تاریخی فرهنگی ندارند؟ آیا وقت آن نشده برای ماندگاری هویت و میراث‌مان قدمی برداریم پیش از آن که مجبور باشیم بر سوگ از دست دادن شان بنشینیم؟

زاهدیان افزود: در بدو ورود به خانه تاریخی "نیل‌ساز" پس از عبور از هشتی با کاربندی‌های زیبایی از سقف به حیاط مرکزی می‌رسیم که پیرامون آن فضاهای زیستی و خدماتی مطابق با اقلیم منطقه بنا شده است. خانه نیلساز دارای دو حیاط مجزا است که فضای عمومی (بیرونی ) و خصوصی (اندرونی) در آن‌ها به صورتی کاربردی ایجاد شده است. در حیاط بیرونی پلکانی دوطرفه وجود دارد که به طبقه بالا می‌رسد، یک طرف به اتاق مهمان و طرف دیگر به بخش خصوصی راه دارد. در آجرکاری‌های این خانه اشکال هندسی و گره‌چینی‌های زیبایی که از بارزترین عناصر تزیینی معماری سنتی دزفول است چشم را نوازش می‌دهد.

وی ادامه داد: موقعیت قرارگیری خاص این بنا در میان مجموعه عظیم و منحصر به فردی از بناهای تاریخی نظیر مجموعه شاهرکن الدین (حمام، مسجد، مدرسه و بقعه شاه‌رکن الدین)، بازار قدیم دزفول و مسجد جامع شهر، نزدیکی به شریان‌های اصلی چون خیابان امام و خیابان طالقانی که به محور رود دز منتهی می‌گردد شرایط مناسبی را برای تبدیل این مجموعه به یکی از قطب‌های مهم گردشگری فراهم کرده است. از موقعیت‌های استثنایی دیگر می‌توان به هم‌جواری این خانه با خانه‌های تاریخی چون خانه گلچین و عصارخانه گلچین اشاره کرد که در کنار هم مجموعه تاریخی منحصر به فردی را تشکیل داده و قابلیت سرمایه‌گذاری برای ایجاد یک مجموعه رفاهی تفریحی سنتی دارد.

عضو انجمن دوستداران میراث فرهنگی شهرستان دزفول گفت: به دلیل موقعیت مناسب مکانی خانه "نیل‌ساز" امکان دسترسی به تاسیسات و خدماتی چون خطوط تاکسیرانی و اتوبوسرانی در مسافت‌های شهری با سهولت امکان پذیر بوده و از این حیث برای ارایه خدمات به گردشگران نیز بسیار مناسب است.

زاهدیان اظهار کرد: خانه "نیل‌ساز" خوشبختانه از مالکان خصوصی خریداری شده و در اختیار سازمان میراث فرهنگی دارد. پروژه طراحی و مرمت این خانه تاریخی با هدف بهره‌برداری از آن به عنوان مکانی فرهنگی هنری در مهر سال 88 و با هدف حفاظت از ارزش‌های کالبدی و معنوی آن آغاز شد اما متاسفانه با وجود تمام ویژگی‌های حایز اهمیت موقعیتی و معماری خود به دلیل تخصیص نیافتن اعتبار کافی، مرمت آن چند سالی است که نیمه رها شده و در حال حاضر خانه متروکه شده و به طرز اسف‌باری در معرض آسیب‌دیدگی است.


او ابراز امیدواری کرد، این بار سازمان میراث فرهنگی خوزستان برای ماندگاری این بافت تاریخی ارزشمند دلسوزانه وارد عمل شده و با اختصاص بودجه‌ای مرمت این خانه تاریخی را تسریع بخشیده و اجازه ندهد تا این طلای ناب آجری این چنین زیر تلی از خاک فرو رود و هویتی را با خود به خاک ببرد.

این دوستدار میراث فرهنگی گفت: با توجه به پتانسیل‌های ویژه این خانه و موقعیت‌های مکانی و بافتی خاص آن با کمی توجه می‌توان از ظرفیت‌های فرهنگی و گردشگری آن برای رونق‌بخشی هر چه بیشتر استان خوزستان استفاده شایانی برد و چرخ صنعت گردشگری شهرستان دزفول را نیز به گردش درآورد. 

به گزارش ایرنا خانه های تاریخی بافت دزفول مجموعه ای ارزشمند از هویت ملی ایران می باشند ، بناهایی ساده که با شکوه خاصی با نقوش آجری زینت داده شده و با وجود ویژگی های خاص و منحصر به فرد بنا و قدمت آن، تاکنون در فهرست آثار ملی به ثبت نرسیده و در معرض آسیب قرار دارند.
خانه تاریخی عبدی دزفول با 410 متر مربع مساحت یکی از بزرگترین بناهای موجود در محله ساکیان می باشد که کاربرد مسکونی داشته و نامگذاری آن براساس نام مالک آن صورت گرفته است.
بنای موصوف در انت های کوچه ای در محله ذکر شده قرار دارد که ورودی آن زمانی در زیر ساباطی به نام ساباط عبدی قرار داشت اما اکنون این ساباط تاریخی تخریب شده است.
ازجمله ویژگی های خاص معماری این اثر می توان به ورودی بنا که سردری با تزئینات آجری زیبا و دارای کتیبه ای با تاریخ 1353 هجری قمری است اشاره کرد.
به گفته عضو انجمن دوستداران و پژوهشگران شهرستان دزفول خانه تاریخی عبدی با مساحتی حدود 410 متر مربع به صورت حیاط مرکزی در دو طبقه بنا شده که با پلانی مربع شکل در تمامی ضلع های آن ساخت و ساز معماری صورت گرفته و در نمای شمالی بنا نقوش آجری به همراه تاریخ 1349 هجری قمری به چشم می خورد.
نجمه مورث نوری افزود:فضاهای اصلی در ضلع غربی بنا شده و به لحاظ برخورداری از نور مناسب از بهترین نوع چیدمان فضایی می باشد ضمن اینکه در ضلع شمالی بنا نیز در طبقه همکف فضاهای خدماتی شامل آب انبار و انباری و در طبقه اول فضاهایی با ارتفاع کمتر و نماسازی متفاوت احداث شده است.

از جمله دخل و تصرفات انجام شده در این بنا می توان به نصب ناودان به شیوه نادرست، مسدود کردن برخی دهانه ها و طاق نماهای موجود در نما ، کف سازی سیمانی حیاط و پلکان بام ، تعویض درب های چوبی و نصب درب های فلزی اشاره نمود که باعث آشفتگی منظری شده و لوله کشی نادرست بنا نیز باعث گسترش رطوبت در پای دیوارها شده است ،
علاوه بر آن اجرای سامانه روشنایی نادرست نیز سبب آسیب دیدگی بیشتر بنا گردیده است.
این عضو انجمن دوستداران و پژوهشگران شهرستان دزفول همچنین گفت:خانه تاریخی عبدی سالهاست که به حال خود رها شده و خالی از سکنه است و چون زندگی در آن جریان ندارد همین امر سبب تخریب بخش هایی از آن شده است.
در این میان خانه تاریخی عبدی با وجود آجرکاری زیبا و نمونه ای از معماری ایرانی در جنوب کشور به شمار می رود که تاکنون در ردیف خانه های ثبت ملی قرار نگرفته است.
خانه عبدی این ظرفیت را دارد که در صورت ثبت ملی و بهسازی به صورت موزه ای گردشگری و یا اقامتگاهی سنتی مورد بهره برداری قرار گیرد تا گردشگرانی که از استان خوزستان دیدن می نمایند از فضای تاریخی و معماری آن بهره مند شوند.
 خانه تاریخی عبدی به عنوان یک بنای تاریخی با ارزش با سبک معماری سنتی دزفول نام برد و گفت:آجر کاری خوب ، ایوان و اتاق های بزرگ از جمله ویژگی های این بنای تاریخی مربوط به اواخر دوره قاجار است.
 مساحت خانه عبدی را 410 متر مربع عنوان کرد و افزود:اداره میراث فرهنگی دزفول پیگیر تامین اعتبار لازم برای مرمت این خانه تاریخی است.
 با اشاره به اقداماتی که برای مرمت خانه های تاریخی دزفول صورت گرفته است .در سالهای اخیر 30 خانه تاریخی در دزفول مرمت و بازسازی شده ضمن اینکه مرمت و بازسازی خانه تاریخی قلمبر دزفول نیز توسط میراث فرهنگی از ابتدای امسال آغاز شده است.
همه خانه های تاریخی دزفول نیاز به مرمت و بازسازی دارند لذا اداره میراث فرهنگی دزفول پیگیر جذب هفت میلیارد ریال اعتبار برای مرمت خانه های تاریخی است تا سه خانه تاریخی را مرمت کند.
بیش از 80 خانه تاریخی در بافت قدیم دزفول وجود دارد که برای معرفی هرچه بهتر آنها تابلوهایی حاوی اطلاعاتی چون اسم خانه ، شماره ثبت ملی و دوره تاریخی ساخت بنا درج شده است.
این خانه های تاریخی متعلق به اواخر صفویه و دوره قاجار می باشند .خانه سوزنگر،خانه قلمبر ، خانه باغبان ، خانه صمیمی ، خانه قصاب و خانه خلج از جمله خانه های تاریخی معروف و زیبای دزفول می باشند که با معماری زیبا از ارزش تاریخی بالایی برخوردار می باشند.
در بافت قدیم دزفول با 200 هکتار وسعت بین 200 تا 300 اثر تاریخی وجود دارد.

عضو انجمن دوستداران و پژوهشگران دزفول گفت: خانه تاریخی "خلج قصاب" دزفول که جزو آثار ثبت شده ملی است سال‌ها است که بدون توجه و برنامه خاصی، بلا استفاده و مرمت نشده رها شده و در معرض فرسودگی است.

نجمه مورث‌نوری در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، منطقه خوزستان، اظهار کرد: بافت قدیم شهر دزفول یکی از آثار بی‌بدیل در فضای معماری شهری است. در دوران گذشته در تزیینات بناها به شیوه‌های مختلف و در قسمت‌های مختلف یک بنا از آجر با تزیینات مخصوص آن قسمت به کار برده شده که زیبایی خاصی به بناهای قدیمی شهر داده است. اکثر بناهای این بافت آجری بوده و به همین دلیل این شهر به موزه‌ی آجری ایران نیز شهرت دارد.

او ادامه داد: در گذر از این بافت تاریخی خانه قدیمی "خلج قصاب" به چشم می‌خورد. این سازه ارزشمند در محله قلعه و کوچه مجدیان در بین زنجیره‌ای از خانه‌های زیبا و باشکوهی چون تیزنو، شایگان، باییز و کوهی‌نژاد و در کنار بافت بازار قدیم واقع بوده و از طریق گذر معزی با مسجد بازار و سایر عناصر کهن شهری در ارتباط مطلوب بوده است. با توجه به خصوصیات و شیوه معماری آن، قدمت این بنا به اوایل دوره قاجار یعنی حدود 200 سال پیش می‌رسد.

مورث‌نوری خاطرنشان کرد: خانه تاریخی خلج قصاب با توجه به دارا بودن ارزش‌های معماری سنتی و اصیل در تاریخ 17 اسفند 81 به شماره 7589 به ثبت ملی رسید و مالکیت آن ورثه‌ای و به صورت خصوصی است.

این دوستدار میراث فرهنگی درباره خصوصیات این خانه تاریخی توضیح داد: تزیینات زیبای بنا به صورت آجرکاری، خون‌چینی در دو نوع خون‌چینی الحاقی و خون‌چینی شالوده‌ای در قسمت کتیبه جبهه جنوبی و نیز سطح جانبی حیاط مرکزی به چشم می‌خورد. رگ‌چینی به صورت تزیینی و ساده و دیواره یا جان پناه پشت بام به صورت مشبک آجری است. گچ‌بری و تُنک‌بری در اتاق واقع در جبهه شرقی بنا قرار دارد و شومینه دیواری که در آن هنر گچ‌بری و تُنک‌بری به کار رفته است.

وی افزود: این بنا با مساحتی حدود 270 متر دارای مشخصاتی همانند حیاط مرکزی شمالی جنوبی و ساخت‌وساز در جبهه شمالی جنوبی و شرقی است. مصالح به کار رفته در آن شامل آجر، خشت، ملات گل، کاه‌گل، آهک، گچ و ساروج است. همچنین سازه بنا از خشت و سطوح بیرونی، نما و کف‌ آن آجری و پوشش بام از کاه‌گل است.


مورث‌نوری یادآوری کرد: این بنا از دیرباز مسکونی بوده و از جمله خصوصیات بارز آن وجود ایوان رفیع و عریض است که به صورت طاق و تویزه اجرا شده است. از دیگر خصوصیات بارز این بنا که در برخی دیگر از این بناها وجود دارد حیاط دو طبقه آن است. حیاط پایین را به صورت حیاط و بالایی را به صورت صحن بالا می‌شناختند.

به گفته عضو انجمن دوستداران و پژوهشگران دزفول، سازه این بنا سالم و قابل نگه‌داری و مرمت اساسی است ولی تاکنون هیچ گونه برنامه مرمت خاصی روی آن صورت نگرفته و خالی از سکنه رها شده است. به دلیل این که زندگی در این سازه وجود ندارد سبب شده که آسیب‌دیدگی و تخریب بیشتری را برای بنا در پی داشته باشد.

او اضافه کرد: در برخی قسمت‌ها ترک‌هایی در آن به وجود آمده که ادامه آن به کلیت بنا آسیب جدی می‌رساند. نکته جالب توجه بنا، ابعاد و تناسب نسبتا بزرگ در آن به خصوص ایوان بزرگ و اتاق همجوار با آن است که عظمت و بزرگی خاصی به بنا بخشیده است.

این دوستدار میراث فرهنگی بیان کرد: متاسفانه در دوران جنگ تحمیلی بر اثر موج انفجارات در سال 66-67 دیواره جنوبی ضلع جنوبی آن آسیب دید و پس از آن تعمیر مختصر شد. در چوبی اصلی آن در حال حاضر وجود ندارد و جای خود را به یک در فلزی نامناسب داده است.

مورث‌نوری گفت: این سازه که یکی از شاهکارهای معماری در جنوب کشور است به رغم ارزش‌های بی‌نظیری که دارد در صورت نبود توجه به معماری و قدمت تاریخی ارزشمند بنا و آثار تاریخی همجوار آن دچار فرسودگی و تخریب بیشتر خواهد شد.

وی افزود: با توجه به اهمیت خانه خلج قصاب که جزو آثار ثبت ملی شده به شمار می‌رود و موقعیت خاص آن که نه تنها یکی از قدیمی‌ترین خانه‌های بافت کهن دزفول بلکه جزو قدیمی‌ترین خانه‌های ایرانی موجود به شمار می‌رود و علاوه بر آن همجواری با گذر معزی و بازار تاریخی شهر دزفول بر ارزش‌های آن می‌افزاید می‌توان با مشارکت بخش خصوصی و اداره میراث فرهنگی برنامه‌ریزی‌هایی برای مرمت، بازسازی و بهسازی آن انجام داد تا به شایستگی از ظرفیت‌های آن استفاده شود.

عضو انجمن دوستداران و پژوهشگران دزفول خاطرنشان کرد: محور تاریخی، فرهنگی و گردشگری که خانه خلج قصاب در آن قرار گرفته این ظرفیت را دارد که با مرمت و بهسازی و معرفی صحیح استفاده مناسبی از آثار موجود در آن صورت گیرد تا علاوه بر حفظ هویت بافت تاریخی دزفول از جنبه‌های اقتصادی و رونق صنعت گردشگری استان خوزستان موثر باشد، از این رو حمایت از مرمت این بنای تاریخی نیازمند توجه ویژه برنامه‌ریزان حفاظت آثار تاریخی کشور و متولیان توسعه گردشگری کشور است.

 عضو انجمن دوستداران و پژوهشگران دزفول گفت: خانه تاریخی "کوهی‌نژاد" سرمایه ارزشمند فراموش شده در معرض آسیب جدی قرار دارد.

نجمه مورث‌نوری در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، منطقه خوزستان، اظهار کرد: استان خوزستان از ظرفیت گردشگری خانه تاریخی "کوهی‌نژاد" دزفول محروم مانده است. این خانه نیازمند توجه ویژه برنامه‌ریزان گردشگری استان خوزستان و میراث فرهنگی کشور است.

او یادآور شد: بافت تاریخی دزفول یکی از ارزشمندترین بافت‌های تاریخی کشور به‌شمار می‌رود که هویت و معماری خاص ویژگی منحصر به فردی به آن داده است. به عقیده بسیاری از بزرگان شهرسازی، امر احیا و مرمت بافت‌های تاریخی امری آیینی و مداوم است و لازم است مرمت، احیا، بهسازی و نوسازی بناها به گونه‌ای انجام شود که کلیت مجموعه هویت خود را از دست ندهد.

عضو انجمن دوستداران و پژوهشگران دزفول خاطرنشان کرد: خانه تاریخی "کوهی‌نژاد" دزفول در حاشیه شمال غربی محله قلعه و در گذر تاریخی منصوری مشرف بر رودخانه دز واقع شده است. این بنا در مجاورت قدیمی‌ترین هسته شهر قرار دارد. براساس ساخت و معماری و نوع تزیینات و بافت پیرامون آن قدمت این سازه ارزشمند به اوایل دوره قاجاریه و بیش از 100 سال برمی‌گردد. مالک بنا خاندان کوهی‌نژاد هستند، از این رو این اثر هم‌اکنون به خانه "کوهی‌نژاد" معروف و مشهور است.

او ادامه داد: گسترش این بنای تاریخی زیبا را می‌توان به صورت عمودی دانست که ناشی از محدودیت زمین برای احداث در گذشته است. متراژ بنا 255 متر و به صورت حیاط مرکزی در 2 طرف ساخته شده که در طبقه همکف فضاهای خدماتی و طبقه فوقانی اتاق‌ها برای پذیرایی و استراحت پیش‌بینی شده است.

مورث‌نوری با بیان اینکه سازه اصلی این بنا از خشت و نما و تزیینات آن از آجر تشکیل شده است، اظهار کرد: مصالح به کار رفته در ساخت این بنای با ارزش، خشت آجر، گچ، آهک و قلوه سنگ رودخانه‌ای و ساروج است.